ایدز و غذا

ویروس نقص ایمنی اکتسابی (Human Immunodeficiency Virus یا HIV) بر تمام سیستم‌ بدن موثر است و منجر به افزایش حساسیت بدن نسبت به عفونت‌های فرصت‌طلب، کاهش وزن و درنهایت مرگ می‌شود. تغذیه یکی از عوامل اساسی است که بر بهبود تهوع، استفراغ و دیگر مشکلات ناشی از این بیماری مانند اختلال در بلع و جویدن غذا و یا پاسخ بدن به عفونت‌های فرصت‌طلب، نحوه درمان و مقابله با این نوع بیماری اثر دارد. کمبود ریزمغذی‌ها که به طور معمول با پیشرفت بیماری ایجاد می‌شود، خود باعث افزایش شدت بیماری و گاه منجر به بالا رفتن میزان مرگ‌ومیر می‌‌شود.

نتایج مطالعات متعدد حاکی از آن است که کمبود ریزمغذی‌ها منجر به ضعف عملکرد سیستم ایمنی به‌خصوص در زمینه عملکرد ایمنی سلول‌های میانجی، فاگوسیت‌ها، تولید سیتوکین‌ها و واکنش‌های آنتی‌بادی می‌شود. در حقیقت کمبود مواد مغذی شایع‌ترین دلیل ضعف سیستم ایمنی در جهان است. علل کمبود ریزمغذی‌ها، کاهش وزن و تحلیل بدن در نوع پیشرفته بیماری ایدز، ترکیبی از مواردی مثل کاهش مصرف غذا، سوء جذب معدی-روده‌ای، افزایش نیازهای متابولیک و توزیع مکرر ویروس در بدن است. در میان مکانیسم‌های دخیل در پیشرفت بیماری، استرس اکسیداتیو القا شده از واکنش گونه‌های اکسیژن ناشی از فعالیت لوکوسیت‌ها و ماکروفاژها می‌تواند نقش اصلی را داشته باشد.

مطالعات نشان می‌دهد واکنش‌های ایمنی فرد آلوده به HIV که از رژیم مناسبی برخوردار نباشند باعث افزایش استرس اکسیداتیو و کمبود آنتی‌اکسیدان‌ها می‌شود. این اثر بر سیستم ایمنی باعث تقویت و تکثیر ویروس‌ها و همچنین افزایش جهش‌های ویروسی و در نتیجه افزایش بیماری‌زایی ویروس در بدن می‌شود. سوء‌تغذیه از جمله عوامل موثر در تضعیف سیستم ایمنی است که می‌تواند منجر به افزایش حساسیت نسبت به عفونت‌های فرصت‌طلب و کاهش اثربخشی درمان‌های دارویی شود. بنابراین، یک رژیم غذایی متعادل و حاوی آنتی‌اکسیدان‌های غذایی در راستای تقویت اثر درمان‌های دارویی و نیز افزایش فاکتورهای ایمنی در افراد آلوده به HIV امری ضروری محسوب می‌شود.

اصول تغذیه صحیح در بیماران مبتلا به ویروس HIV

ارائه تغذیه مناسب بخش مهمی از خدمات مراقبتی مبتلایان به HIV است و برای آن‌که خدمات درمانی و مراقبتی بتواند موثر باشد باید با سطح کیفی مطلوبی ارائه شود، ازاین‌رو، وجود دستورالعمل‌های خدمات درمانی و مراقبتی یکی از ضروریات دستیابی به سطح کیفی مطلوب خدمات است.

فواید تغذیه خوب و رعایت رژیم غذایی سالم در افراد مبتلا به ویروسHIV

در حال حاضر رژیم غذایی خاصی برای مبتلایان به ویروس HIV وجود ندارد، اما رعایت مواردی در تغذیه مناسب فرد باعث افزایش قدرت سیستم ایمنی بدن، افزایش کیفیت زندگی و افزایش طول عمر موثر می‌شود. به بیان دیگر، موارد زیر را می‌توان بدیهی‌ترین فواید تغذیه خوب و رعایت رژیم غذایی سالم در افراد مبتلا به این ویروس اعلام کرد:

• * تامین مواد مغذی موردنیاز و افزایش کیفیت زندگی مبتلایان به ویروس HIV
• * افزایش قدرت سیستم ایمنی بدن و در نتیجه افزایش توان مقابله با ویروس
• * کنترل علائم و عوارض بیماری ایدز
• * کمک به کنترل عوارض جانبی داروهای مورد استفاده در این بیماری

مشخصات سوء تغذیه ناشی از HIV

از جمله نشانه‌‌های سوء‌تغذیه در مبتلایان به HIV که اغلب در مراحل پیشرفته بیماری دیده می‌شود، موارد زیر است:

• * کاهش وزن که به عنوان بیماری slim نیز شناخته شد و در نهایت به تحلیل بدنی بسیار شدید منجر می‌شود.
• * تحلیل پیش‌رونده عضلات و از دست دادن چربی زیرجلد که منجر به پیری زودرس چهره می‌شود.
• * کاهش ایمنی بدن بیمار که وی را مستعد عفونت‌های مکرر می‌کند.
• * تغییرات مو که به صورت ظریف شدن و ریزش مو آشکار می‌شود.
• * اسهال و سوء‌جذب مواد غذایی.

انرژی موردنیاز افراد ناقل بیماری

نیازهای غذایی افراد ناقل بیماری HIV تحت تاثیر عوامل مختلفی نظیر سن، تغییرات فیزیولوژیک، میزان فعالیت بدنی، مرحله بیماری، میزان سوخت‌وساز‌ و سطح ویروس خون است؛ نیاز روزانه انرژی در بالغان HIV منفی به طور معمول، بین 1990 و 2580 کیلوکالری است. این میزان در بالغان HIV مثبت و در مرحله اولیه (بی‌علامت) 10 درصد بیش از افراد HIV منفی است، یعنی حدود 210 کیلوکالری بیشتر نیاز به انرژی دارند که می‌تواند معادل یک فنجان پوره سیب‌زمینی در روز باشد. در بالغان HIV مثبت و در مراحل پیشرفته و علامت‌دار نیاز به انرژی 30-20 درصد افزایش می‌یابد که معادل 630-420 کیلوکالری بوده و بستگی به پیشرفت بیماری دارد. این مقدار می‌تواند معادل 3-2 فنجان پوره سیب‌زمینی در روز باشد.

در کودکان مبتلا به HIV و بدون علامت نیاز به انرژی برای حفظ رشد، 10 درصد بیشتر از کودکان HIV منفی است. در کودکان علامت‌دار نیاز انرژی 30-20 درصد افزایش می‌یابد و در کودکان علامت‌دار با کاهش وزن باید 100-50 درصد انرژی روزانه را افزایش داد.

تامین انرژی مناسب در مبتلایان به HIV

افراد مبتلا به ویروس HIV نسبت به افراد عادی به منظور تامین انرژی باید تغییرات قابل توجهی در برنامه غذایی خود داشته باشند که موارد زیر از جمله تغییراتی است که باید مدنظر قرار گیرد:

• * افزودن 3-2 میان‌وعده به وعده‌های اصلی غذا
• * استفاده از مخلوطی از انواع مواد غذایی
• * افزودن مقادیر کافی از چربی‌ها به غذاهای کم‌کالری (ترجیحا استفاده از چربی‌های مناسب نظیر آفتاب‌گردان، سویا، زیتون و...)
• * تصحیح روش‌های تهیه غذایی در جهت افزایش کالری غذا (نظیر سرخ‌کردن بادمجان و سیب‌زمینی) و استفاده از غذاهای تخمیر شده (نان مصرفی فطیر نباشد)
• * درمان عواملی تشدیدکننده سوء‌تغذیه مانند اسهال و زخم‌های دهانی.

مبتلایان به HIV در صورت عدم تامین انرژی مناسب بدن خود با اختلالاتی مواجه خواهد شد که در جدول 1 ضمن معرفی نوع اختلال، علل احتمالی بروز آن و راه‌های مرتفع کردن آن ارائه شده است.

جدول 1: توصیه‌های غذایی در اختلالات معمول در مبتلایان بهHIV

منابع غذایی تامین انرژی بدن

در صورت اصلاح تغذیه و تامین انرژی مناسب، مبتلایان به HIV شرایط جسمی و روحی بهتری در روند پیشرفت بیماری خود خواهند داشت و می‌توانند از سرعت پیشرفت بیماری به طور قابل توجهی بکاهند. منابع غذایی که تامین‌کننده انرژی لازم برای این مبتلایان به HIV است، تمامی اقلام هرم غذایی را دربرمی‌گیرد، اما با توصیه‌هایی جهت مصرف که در ادامه به آن‌ها پرداخته شده است، می‌‌توان از بروز و تشدید بیماری‌های حاصل از این ویروس جلوگیری کرد. همچنین در جدول 2 به ارزش انرژی و پروتئین غذاهای معمول ایرانی پرداخته شده است.

کربوهیدرات‌ها و قند‌ها: نمونه‌‌های معمول این گروه در ایران شامل نان، برنج، غلات، حبوبات، سیب‌‌زمینی است. شکر و غذا‌های شیرین مانند عسل، مربا، کیک، بیسکوئیت و کشمش نیز منابع غنی از انرژی هستند. شکر به تنهایی در مقادیر متوسط برای تولید انرژی باید به‌کار رود. شکر به سادگی در بدن به قند‌های ساده تبدیل شده و در کبد به چربی تبدیل می‌شود. در افرادی که دچار برفک دهانی یا سایر زخم‌‌های دهانی هستند باید مصرف شکر را محدود کرد.

چربی‌ها: چربی‌‌ها دو برابر کربوهیدرات‌‌ها انرژی تولید می‌‌کنند و باعث طعم‌ بخشیدن به غذا و تحریک اشتها می‌شوند. چربی‌ها به جذب ویتامین‌‌های محلول در چربی (K,E,D,A) کمک می‌‌کنند. منبع چربی در ایران از سبزیجات، لبنیات و حیوانات است.

انواع مختلف چربی وجود دارد. در یک رژیم غذایی مطلوب نباید از مقادیر زیاد چربی‌های اشباع‌شده و ترانس استفاده کرد. چربی‌های مفید شامل انواع چربی‌‌های غیراشباع چند ظرفیتی مانند روغن آفتاب‌گردان، روغن ذرت و امگا 3 موجود در ماهی و سویا است که هیدروژنه نمی‌‌شوند. این چربی‌ها باعث کاهش کلسترول خون و حملات قلبی می‌شوند. چربی‌‌های غیراشباع تک ‌ظرفیتی نیز باعث کاهش خطر حملات قلبی می‌شوند. غذا‌های حاوی این نوع چربی شامل بادام‌زمینی، زیتون و آووکادو است.

چربی‌های ترانس و مارگارین و چربی‌های اشباع‌شده در گوشت قرمز، ماکیان، کره، لبنیات و... باعث افزایش کلسترول بد در بدن شده و خطر حملات قلبی را افزایش می‌‌دهند. غذا‌های حاوی چربی فراوان (بیش از 30 درصد انرژی مصرفی روزانه) ممکن است باعث استئاتوره و تشدید اسهال شوند.20-15 درصد انرژی باید از طریق چربی‌ها تامین شود.

پروتئین‌ها: مقدار مناسب پروتئین مصرفی حداقل  g/kg1 است. در زنان باردار نیاز به پروتئین افزایش می‌یابد. بیشترین مقدار پروتئین مصرفی در بالغان g/kg1.2-1 و در کودکان g/kg3-2،5 باید باشد. براساس دستورالعمل WHO نیاز پروتئینی بیماران HIV مثبت نظیر سایرین است. 15-12 درصد از انرژی مصرفی بدن باید از پروتئین‌ها تامین شود که معادل g80-50 پروتئین است. در مصرف پروتئین‌‌ها برای تامین اسید‌های آمینه ضروری بدن باید از ترکیب غذا‌های پروتئینی حیوانی و گیاهی استفاده شود.

منابع ریزمغذی‌ها: به توصیه WHO لازم است هر بیمار HIV مثبت روزانه یکی از فراورده‌‌های دارویی حاوی مقادیر کافی ریزمغذی‌ها (ویتامین‌ها و مواد معدنی) دریافت کند. دارو‌های تقویتی نظیر ویتامین‌های B کمپلکس، E و C منجر به بهبود سیستم ایمنی شده و باعث کاهش اسهال کودکان و بهبود نتیجه حاملگی و وزن گرفتن مناسب جنین و کاهش مرگ‌و‌میر و زایمان زودرس یا تولد نوزاد با وزن کم می‌شود.

به توصیه WHO لازم است کودکان 59-6 ماهه به طور دوره‌ای هر 6-4 ماه یک بار ویتامین  Aدریافت کنند. مقدار توصیه شده IU 100000 برای نوزادان 12-6 ماه و IU200000 برای کودکان بالای 12 ماه است. به نظر می‌رسد مصرف این دوره ویتامین A باعث کاهش ناتوانی‌ها و مرگ‌ومیر ناشی از اسهال در این کودکان شود. استفاده از قرص‌های ریزمغذی‌ها باید به مصرف روزانه (فقط یک عدد) از فراورده‌‌های دارویی محدود شود. در موارد خاص و کمبود‌های شدید از انواع خاص ریزمغذی‌‌ها با دوز بیشتر استفاده شود (نظیر سوء‌جذب، اسهال، کم‌خونی و...). مصرف بیش از حد بسیاری از ویتامین‌ها و مواد معدنی مسمومیت شدید می‌‌دهد که این موارد به‌خصوص در مورد ویتامین‌‌های A، آهن، روی، سلنیم و مس رخ می‌‌دهد.

رژیم غذایی حاوی مقادیر کافی میوه و سبزیجات و منابع حیوانی می‌تواند نیاز روزانه به ریزمغذی‌‌ها را تامین کند. انواع مختلف سبزیجات با برگ‌‌های تیره نظیر کلم، اسفناج، کدو، هویج، پیاز، بادمجان، خیار، کدو تنبل، لوبیا سبز، انواع فلفل و سبزیجات (جعفری) حاوی مقادیر فراوان ویتامین‌‌ها و مواد معدنی هستند. میوه‌‌های زرد، نارنجی و هندوانه قرمز غنی از انواع ویتامین‌‌ها هستند و بتاکاروتن موجود در آن‌ها به ساخته شدن ویتامین A کمک می‌کند. به توصیه WHO/FAO افراد مبتلا به HIV باید روزانه g400 از انواع میوه‌جات و سبزیجات استفاده کنند.

فیبرها و منابع غذایی آن: رژیم غذایی مبتلایان به HIV باید حاوی فیبر غذایی کافی باشد. فیبر‌ها موجب تسهیل حرکات روده و سلامت سیستم گوارشی می‌‌شوند. غلات کامل، آرد سبوس‌ دار، سبزیجات و میوه‌جات منابع بسیار مناسب تامین فیبر‌های غیرقابل‌هضم و یا نیمه‌ هضم و غیرقابل محلول هستند. در مواردی که فرد دچار اسهال شده باشد فیبر‌های غیرمحلول از منشا حبوبات و غلات وضعیت اسهال را بدتر و فیبر‌های با منشا میوه‌جات که قابلیت انحلال بیشتری دارند، شدت اسهال را کم‌تر می‌کنند. در موارد یبوست توصیه می‌‌شود از غذاهای با حجم فیبر بالا مانند نان کامل سبوس‌دار، سبزیجات، ذرت پخته شده، میوه‌جات و آجیل استفاده شود. دارو‌های حاوی فیبر (متیل سلولز، پسیلیوم) ممکن است در رفع یبوست موثر باشند.

نیاز به آب: بیماران مبتلا به HIV باید مقادیر کافی آب تمیز و سالم بنوشند. حداقل مصرف روزانه آب 2 لیتر (8 لیوان) است. قهوه و چای را نمی‌‌توان جایگزین آب کرد. تانین‌‌های موجود در چای ممکن است باعث کاهش آهن بدن شده و مصرف قهوه می‌تواند باعث کم‌آبی شود.

جدول 2: ارزش انرژی و پروتئین غذاهای معمول ایرانی

تاثیر ریز مغذی‌ها در کنترل بیماری

استرس اکسیداتیو را می‌توان به عدم تعادل سیستم اکسیدانی و آنتی‌اکسیدانی و درنهایت پیشرفت سیستم اکسیدانی بدن تعریف کرد. تنوع آنتی‌اکسیدان‌های حاضر در سرم افراد به صورت آنزیمی (سوپراکسیداز دیس موتاز، کاتالاز، گلوتاتیون پراکسیداز و...) و غیرآنزیمی (کاروتیونیدها، توکوفرول‌ها، آسکوربات‌ها، بیوفلاوونوئید‌ها، بیلی روبین، اسید اوریک و...) است. این سیستم آنتی‌اکسیدانی وابسته به سیستم آنزیمی است که آن نیز به دریافت کافی عناصر کم مقدار مانند: سلنیوم، مس، روی و منگنز نیاز دارند. علاوه بر این، به غلظت کافی ویتامین C، A، E و بتاکاروتن در سیتوپلاسم و غشای سلول‌های چربی بستگی دارد.

در بیماران آلوده به HIV تغییراتی در سیستم دفاعی به دلیل تغییر در سطح آنتی اکسیدان‌ها بروز می‌کند، که ممکن است به دلیل افزایش گونه‌های مشتق شده از اکسیژن در طی گسترش بیماری باشد. این‌گونه‌ها شامل رادیکال‌های هیدروکسیل هستند که می‌توانند از طریق تغییر شکل باز‌های دزوکسی ریبونوکلئیک اسید (Deoxyribonucleic Acid) موجود در DNA آسیب برسانند. اطلاعات نشان می‌دهد افزایش سطح تغییر شکل اکسیداتیو DNA در بیماران آلوده به HIV منجر به پیشرفت عفونت شده که در شرایط حاد نقص سیستم ایمنی حاصل می‌شود. علاوه بر این، مطالعه Coaccioli و همکاران روی دو گروه مبتلایان به HIV و کنترل، بیانگر رابطه مستقیم بین ظرفیت آنتی‌اکسیدانی کل در مقابل تعداد سلول‌های CD₄ یا Cluster of Differentiation4 و رابطه غیرمستقیم هیدروپراکسید‌ها با تعداد سلول‌های CD₄ است و در پایان همبستگی بالای ظرفیت آنتی‌اکسیدانی کل و میزان هیدروپراکسید‌ها را با تعداد RNA (Ribonucleic Acid)ی ویروس HIV نشان می‌دهد، ازاین‌رو، استفاده از آنتی‌اکسیدان‌ها در درمان افراد آلوده به HIV از پیشرفت و گسترش ایدز جلوگیری می‌کند.

ویتامین E یا -α توکوفرول (آلفا توکوفرول) وسیع‌ترین آنتی‌اکسیدان محلول در چربی در موجودات زنده است که منجر به افزایش توان ایمنی افراد می‌شود. این فرایند از طریق کاهش تراکم فاکتور‌های رونوشت هسته‌ای κB و تولید ترکیبات اکسیداسیونی صورت می‌گیرد. ویتامین E مانع آسیب رادیکال‌های آزاد به چربی‌ها می‌شود. رادیکال‌های آزاد با حمله به چربی‌های غشا یا لیپوپروتئین‌ها واکنش‌های زنجیری پراکسیداسیون لیپید را باعث می‌شوند که ویتامین E این واکنش‌ها را متوقف می‌کند. علاوه بر این، استرس اکسیداتیو در بیماران مبتلا به ایدز نیز می‌تواند مرگ سلولی را به همراه داشته باشد. مرگ سلول‌های T در این دسته از بیماران دو دلیل دارد؛ اولین دلیل کمبود آنتی‌اکسیدان‌ها و دلیل دوم سطح پایین پروتئین Bcl-2 (مولکول آنتی‌اکسیدانی که به دلیل واکنش گونه‌های اکسیژنی تولید شده از فاگوسیت‌ها در سرم کاهش می‌یابد و در نهایت ایجاد استرس اکسیداتیو می‌کند) است.

در بیماران آلوده به HIV افزایش مرگ سلول‌های T از نوع CD₄ با کمبود ویتامین E و آنتی‌اکسیدان‌ها مرتبط است.

در حالی که ویتامین E دارای نقش‌های مهم آنتی‌اکسیدانی است، می‌تواند به عنوان یک فاکتور غذایی دارای عملکرد‌هایی مستقل از فعالیت آنتی‌اکسیدانی نیز باشد. اثرات غیر آنتی‌اکسیدانی مختلفی برای آلفا توکوفرول مانند کاهش سیتوکین‌های پیش‌التهابی Interleukin-1B یا IL-1B به همان اندازه Tumor Necrosis Factor-α یا TNF-α از طریق مهار مسیر 5-لیپواکسیژناز، کاهش سوپر اکسیداسیون لیپیدی مونوسیت‌ها از طریق مهار پروتئین کیناز c و مهار تداخل سلولی مونوسیت اندوتلیال از طریق کاهش بیان CD_11b وجود دارد. این در حالی است که با توجه به مطالعه‌ای که در اصفهان انجام گرفت، مشخص شد سطح دریافت ویتامین E در گروه زنان کمتر از میزان استاندارد است. همچنین در مطالعه کارآزمایی بالینی کنترل شده‌ای که با همکاری 29 بیمار HIV مثبت با شمارش CD₄ کمتر از 500 صورت گرفت، بیماران به مدت 6 ماه از مکمل‌های ویتامین E یا دارونما استفاده کردند. محققان گزارش کردند که هیچ تفاوت چشمگیری در نسبت تعداد CD₄ به CD₈ و سطح پلاسمایی ویروس بین دو گروه دیده نشده است، اما افزایش محسوسی در کارایی لنفوسیت‌ها در گروهی که از مکمل ویتامین E استفاده کرده‌اند، دید می‌شود.

ویتامین C نیز از اصلی‌ترین آنتی‌اکسیدان‌های محلول در آب است که اولین خط دفاعی علیه گونه‌های اکسیژنی موجود در خون و پلاسما را برعهده دارد. علاوه بر این، در پروسه دفاعی آنتی‌اکسیدانی بدن تداخل عملکردی بین ویتامین C و تولید مجدد ویتامین E نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. همچنین ویتامین C می‌تواند به طور مستقیم رادیکال‌های آزاد را خنثی و سیستم اکسیداسیون غشا را احیا کند و باعث انتقال الکترون‌ها در دو طرف غشا شود.

در برخی از مطالعات، مصرف روزانه مکمل ویتامین C و E برای سه ماه باعث کاهش استرس اکسیداتیو و مصرف روزانه مکمل مولتی ویتامین برای 48 هفته باعث کاهش مرگ‌ومیر شده است. در مطالعه دیگری، میزان RNA ویروس HIV در پلاسما، تعداد لنفوسیت‌های CD₄ و میزان مرگ سلولی لنفوسیت‌ها قبل و پس از یک دوره درمان 6 روزه با دوز بالای N استیل سیستئین و ویتامین C اندازه‌گیری شد. در این مطالعه تغییرات معنی‌داری در سطح پلاسمایی RNA و یا تعداد لنفوسیت CD4، (5 نفر از 8 بیمار) به طور قابل توجهی افزایش یافت و تکثیر سلولی لنفوسیت‌ها نیز ارتقا یافت. افزایش گلوتاتیون درون سلولی به طور غیر قابل توجهی از دیگر یافته‌های این مطالعه بود.

ویتامین A یک ماده غذایی ضروری برای رشد، واکنش‌های ایمنی، تمایز سلولی، تولید مثل و بینایی است و در رژیم غذایی بیشتر به صورت استر رتینیل وجود دارد که در روده کوچک تبدیل به رتینول هیدرولیز می‌شود. در بین تمام ویتامین‌ها، ویتامین A بیشتر مورد مطالعه قرار گرفته است؛ در مطالعه مقطعی که Visser و همکاران روی 132 فرد بالغ آلوده به HIV انجام دادند، مشخص شد سطح رتینول پلاسما در 39 درصد بیماران در مراحل اولیه بیماری (مراحل بالینی 1 و 2 طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی World Health Organization) یا (WHO به کمتر از 05/1 میلی‌مول در لیتر رسید. این کمبود در مراحل 3 و 4 بیماری به ترتیب در 48 درصد و 79 بیماران دیده شد. علاوه بر این، در بیشتر مطالعات مشاهده‌ای به این نتیجه رسیده‌اند که پایین بودن میزان ویتامین A باعث افزایش خطر انتقال HIV از مادر به فرزند می‌شود. این یافته‌ها توسط کارآزمایی‌های انجام شده با مکمل ویتامین A تایید می‌شوند، اما در مقابل تعدادی از مطالعات، افزایش خطر انتقال بیماری از مادر به فرزند را با مصرف مکمل‌های ویتامین A نشان می‌دهند. مکانیسم‌های مختلفی این رابطه ضدونقیض را توضیح می‌دهند. به طور مثال، یکی از مواردی که علت این اختلاف را بیان می‌کند سرکوب آزادسازی ویتامین A از کبد در HIV پیشرفته است. این موضوع سبب کاهش ویتامین A در پلاسما می‌شود، این در حالی است که ذخیره ویتامین A در کبد به مقدار کافی است. در این حالت این‌گونه به نظر می‌رسد که کاهش سطح سرمی ویتامین A با افزایش انتقال از مادر به فرزند رابطه دارد. ژنوم HIV رسپتور رتینوئیک اسید را نیز دارد که حضور ویتامین A باعث افزایش نسخه‌برداری HIV و افزایش انتقال از مادر به فرزند می‌شود. در نهایت ویتامین A باعث افزایش تمایز سلولی لنفوسیت‌ها می‌شود که موجب افزایش رسپتورهای CCR₅ می‌شود. این رسپتورها برای اتصال HIV به لنفوسیت‌ها ضروری هستند. بنابراین، افزایش تعداد آن‌ها به همان دلیل افزایش نسخه‌برداری HIV است.

از جنبه دیگر، مکمل ویتامین A در کودکان آلوده به HIV همانند کودکان HIV منفی به عنوان یک عامل حفاظتی در برابر ناتوانی و مرگ‌ومیر به‌شمار می‌آید.

به طور خلاصه شواهدی دال بر سودمندی مصرف مکمل ویتامین A در مادران باردار آلوده به HIV وجود ندارد، اگرچه مصرف مکمل ویتامین A در کودکان و نوزادان آلوده به HIV جهت کاهش ضعف و ناتوانی و مرگ‌ومیر سودمند است و توصیه می‌شود. کاروتنوئیدها که پیش‌ساز ویتامین A هستند، دارای پیوندهای کونژوگه دوگانه هستند که این ساختار توجیه‌کننده خواص آنتی‌اکسیدانی آن است. آن‌ها با به دام انداختن رادیکال‌های مختلفی مانند رادیکال پراکسیل و یا رادیکال آزاد اکسیژن و یا با مکانیزم شکستن زنجیره واکنش‌های پراکسیداسیون لیپید نقش آنتی‌اکسیدانی خود را ایفا می‌کنند.

در ساختمان‌هایی نظیر (Low-Density Lipoprotein) LDL، ویتامین E در سطح مولکول و بتاکاروتن در مرکز قرار گرفته است و به این صورت ویتامین E رادیکال‌های پراکسیل حاصل از بتاکاروتن را خنثی می‌کند.

همچنین در مطالعه‌ای سطح تغییرات اکسیداتیو باز DNAی لنفوسیت‌ها در بیماران و گروه کنترل اندازه‌گیری شد. در آزمایشات دیگری از نمونه‌های DNAی لنفوسیت بیماران HIV مثبت بدون علامت که از مکمل‌های حاوی ویتامین‌های آنتی‌اکسیدانی، مانند ویتامین A، C و E یا دارونما استفاده می‌کردند، استفاده شد. افزایش قابل توجه در تغییر شکل اکسیداتیو DNA در بیماران مبتلا به HIV نسبت به گروه کنترل مشاهده شد. در گروه بیمار غلظت تیوباربیتوریک اسید (TBARS) بیشتر و فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی مانند سوپراکسید دیس موتاز کمتر از گروه کنترل بود. مکمل‌های ویتامینی منجر به کاهش قابل توجه سطح تغییر شکل اکسیداتیو DNA در مقایسه با گروهی که دارونما مصرف کرده بودند، شد. همچنین کاهش TBARS و افزایش فعالیت آنزیم‌های آنتی اکسیدانی در بیمارانی که مکمل مصرف کرده بودند نیز مشاهده شد.

سلنیم یکی از املاح نادر و ضروری است که در سلامت انسان و حیوان نقش اساسی دارد. کمبود سلنیم با فعالیت گلوتاتیون پراکسیداز، کاردیو میوپاتی، سرطان‌زایی و اختلالات ایمنی شامل نقص عملکرد فاگوسیت‌ها، کاهش سلول‌های لنفوسیت CD₄ و ایدز رابطه دارد. سلنیم در هر دو دسته واکنش‌های ایمنی هومورال و سلولی اعمال اثر می‌کند. سلنیم مصرفی کافی، میزبان را علیه عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی محافظت می‌کند. بنابراین، ممکن است از طریق واکنش Th₁ و Th₂ اثربخشی بیشتری در افزایش مقاومت در برابر عفونت داشته باشد. کمبود غلظت سلنیم در افراد بزرگ سال و کودک آلوده منجر به مرگ می‌شود. این کمبود با افزایش بیماری‌زایی ویروس، کم شدن سلول‌های سیتوکین و سلول‌های کشنده طبیعی Natural killer) یا (NK، افزایش خطر بیماری‌های مایکوباکتریال و نیز پیشرفت بیماری HIV رابطه دارد.

کمبود سلنیم ممکن است منجر به کاهش فعالیت گلوتاتیون پراکسیداز به عنوان یک سیستم آنتی‌اکسیدانی بزرگ شود که خود منجر به کاهش سطح رادیکال‌های آزاد و در نتیجه کاهش تکثیر HIV و کاهش مرگ سلول‌های لنفوسیت CD₄ می_‌شود. بنابراین، با کاهش غلظت سلنیم و با افزایش استرس اکسیداتیو با تکثیر HIV و تسریع در مرگ سلول‌های لنفوسیت CD₄ مواجه می‌شویم.

مکمل یاری با سلنیوم، IL₂ را تنظیم و منجر به افزایش فعالیت، تولید و تمایز سلول‌های T می‌شود. بنابراین، دیده شده است که مکمل یاری با سلنیم می‌تواند تا حدودی سطح غیرطبیعی و بالای IL₈ و TNF-α را در بیماران مبتلا به HIV تنظیم کند. در بیماران آلوده به ویروس‌های دارای زنجیره RNA مکمل یاری با سلنیم فعالیت رونویسی معکوس را مهار می‌کند. بنابراین، مکمل یاری با سلنیم در افراد آلوده به HIV می‌تواند باعث توقف تولید رتروویروس‌ها و تاخیر در پیشرفت بیماری ایدز در مراحل اولیه بیماری شود.

 Baum و همکاران مطالعه‌ای جهت بررسی ارتباط وضعیت تغذیه‌ای و روند پیشرفت بیماری در افراد آلوده به HIV انجام دادند و به بررسی اثر تغذیه بر پارامترهای ایمنی در مردان و زنان HIV مثبت مصرف‌کننده دارو پرداختند. طی 5/3 سال 21 نفر از 125 نفر شرکت‌کننده در اثر HIV فوت کردند. نتایج این مطالعه حاکی از آن بود که کمبود‌های تغذیه‌ای طی زمان باعث کاهش پرآلبومین، ویتامین A، B₁₂، روی و سلنیم می‌شود و به طور قابل توجهی با مرگ‌ومیر بیماران ارتباط دارد. تنها پیش‌بینی مستقلانه این مطالعه مربوط به کمبود سلنیم نسبت به کمبود ویتامین A، B₁₂ و روی بود که اثر بیشتری در کاهش شمارش CD₄ داشت. محققان این مطالعه به اهمیت سلنیم در پیشرفت بیماری پی بردند، چراکه سلنیم در تنظیم و بیان ژن و خاصیت آنتی‌اکسیدانی آن نقش موثری دارد.

روی از نمونه‌های مهم ریزمغذی‌ها است که برای واکنش‌های مطلوب سیستم ایمنی ضروری به نظر می‌رسد. در مواردی که بدن با کمبود روی مواجه می‌شود، تکثیر لنفوسیت‌ها کاهش می‌یابد، تولید آنتی‌بادی‌ها پس از چالش با سلول‌های وابسته به T و آنتی ژن‌ها کم می‌شود، تعداد سلول‌های CD₄ و CD₈ و عملکرد کمکی آن‌ها به حداقل می‌رسد، فعالیت سلول‌های کشنده طبیعی (NKs) با نقصان مواجه می‌شود و میزان فعالیت تیمولین که یک هورمون وابسته به روی است، کاهش می‌یابد. علاوه بر این، عملکرد فاگوسیت‌ها چه در مرحله بلع و چه در مرحله جابه‌جایی فرایند‌های شیمیایی با نقصان مواجه می‌شود. کمبود روی می‌تواند تشدیدکننده عدم تعادل نسبت لنفوسیت‌های Thelper₁ به (Th1/Th2) Thelper₂ با متمایل بودن واکنش‌ها به سمت نوع Th₂ هومورال که اثر کمتری علیه عفونت‌های ویروسی دارد، باشد.

در جدول 3 به تفصیل به نشانه‌های کمبود ریزمغذی‌ها ، عملکرد آن‌ها و منابع غذایی تامین‌کننده ریزمغذی‌ها پرداخته شده است.