حوادث آتش‌سوزی، هر سال به علت‌های مختلف به‌خصوص در فصل گرم سال رخ می‌دهد اما گستردگی آتش‌سوزی اخیر در جنگل‌های زاگرس و بازتاب آن در شبکه‌های اجتماعی با واکنش‌های بسیاری همراه بوده است. البته تعدد و توالی آتش‌سوزی‌ها در چند روز اخیر به‌خصوص در بوستان‌های شهری گمانه‌زنی‌هایی را درباره غیرطبیعی‌بودن و خرابکارانه‌بودن بعضی از این وقایع قوت بخشیده است.
به‌گفته کارشناسان و فعالان محیط‌زیست، اصولا ۹۰درصد آتش‌سوزی‌ها به‌خاطر عوامل انسانی رخ می‌دهند و فقط ۱۰درصد آن‌ها منشأ طبیعی مانند وقوع رعدوبرق دارند. از آن ۹۰درصدی که با عوامل انسانی رخ می‌دهند، ۱۸درصد به‌صورت عمدی اتفاق می‌افتند که انگیزه‌هایی نظیر تولید زغال، تلاش برای تغییر کاربری‌ها یا فراری‌دادن حیوانات و شکارها باعث می‌شود، عده‌ای دست به این کار بزنند.
درخصوص درصد موارد غیرعمدی هم اساسا پای سهل‌انگاری شهروندانی در میان است که برای تفریح در مراتع و جنگل‌ها حاضر می‌شوند. شیشه‌هایی که در طبیعت رها می‌شود، در فصل گرما بر اثر شدت نور خورشید به عاملی برای آتش‌گرفتن جنگل‌ها تبدیل خواهد شد.
آتش‌هایی که برای طبخ غذا روشن می‌شود، اگر درست پس از ترک محل خاموش نشود می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری به طبیعت وارد کند. همچنین انداختن ته سیگار به‌صورت روشن می‌تواند باعث آتش‌سوزی شود. ضمنا باید درنظر بگیریم که امسال وضعیت بارش‌ها بسیار خوب بوده و همین مسئله سبب شده است که پوشش گیاهی زیادی روییده شود و حالا با گرم‌شدن هوا و خشک‌شدن آن‌ها مستعد آتش‌گرفتن هستند.
آتش‌سوزی‌های مشکوک در بوستان‌ها و تاسیسات
از بوستان‌هایی که تاکنون طعمه حریق شده‌اند، می‌توان پارک جنگلی و محدوده سبز دریاچه چیتگر، بوستان ولایت و پارک افرای تهران، پارک چوبی اهواز و فضای سبز جامعه‌الزهرای قم را نام برد. همچنین مجتمع پتروشیمی بندر امام، نیروگاه حرارتی تبریز، مجتمع تجاری زیتون تهران، کارخانه کاغذ بینالود، گروه قطعات فولاد ایران اتوبان تهران-کرج، انبارهای شرکت فولاد خوزستان، واگن‌های قطار مسافربری اسلامشهر و پالایشگاه تهران هم از دیگر مکان‌هایی هستند که ظرف دو هفته اخیر آتش گرفته‌اند.
البته سخنگوی سازمان آتش‌نشانی شهر تهران دراین‌باره گفته: «برخلاف برخی از افراد که مدعی شده‌اند آتش‌سوزی‌های اخیر در تهران عمدی است، برای کارشناسان سازمان آتش‌نشانی تا این لحظه عمدی‌بودن آتش‌سوزی‌ها ثابت نشده است».
برخلاف او اسماعیل کهرم، کارشناس نام‌آشنای محیط‌زیست می‌گوید: «احتمال اینکه آتش‌سوزی‌ها در بوستان‌های تهران غیرعمد باشد، زیر صفر درصد است و به‌نظر من صددرصد این آتش‌سوزی‌ها تعمدی است. در بوستان‌های مختلف در زمان آتش‌سوزی شاهدانی وجود دارند که افراد را حین ارتکاب جرم دیده‌اند و حتی در برخی از موارد بوی نفت حس شده است و همه اینها نشان‌دهنده تعمدی‌بودن آتش‌سوزی‌ها در بوستان‌هاست که می‌تواند دلایل متفاوتی داشته باشد. غیرممکن است که این آتش‌سوزی‌ها طبیعی باشد».
آتش‌زدن عمدی پارک‌ها می‌تواند با هر هدفی از ایجاد تشویش تا ایجاد ناامنی و آشوب صورت گیرد. باید در این شرایط مدیریت بوستان‌ها و مناطق آمادگی لازم و تجهیزات کافی داشته باشند تا حریق را به سرعت اطفا کنند.
امسال نسبت به سال‌های گذشته آتش‌سوزی‌ها کمی زودتر شروع شده و می‌توان دلیل آن را بارندگی‌های خوب امسال دانست که باعث رشد پوشش گیاهی شده است و با گرم‌شدن هوا خشک شده‌اند و نیاز به جرقه‌ای برای آتش‌سوزی دارند. بااین‌حال به‌گفته فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، بیشترین فراوانی آتش‌سوزی امسال مربوط به مراتع و محیط‌های جنگلی واقع در استان‌های بوشهر، خوزستان و کهگیلویه‌وبویراحمد بوده که این روزها در برخی از این مناطق دمای بالای ۴۰ درجه را هم تجربه کرده‌اند.
براساس آمار مرکز آمار و سازمان جنگل‌ها و مراتع ایران، در هفت سال اخیر حدود ۱۱ هزار فقره آتش‌سوزی در عرصه‌های جنگلی و مرتعی ایران به ثبت رسیده که در نتیجه بیش از ۱۲۵ هزار هکتار جنگل و مرتع ازبین‌رفته است.
سال ۹۲ تنها در یک فقره آتش‌سوزی در پارک ملی گلستان، ۲۰۰۰ هکتار جنگل و مرتع مشجر نابود شد، سال ۹۳ هم بیش از ۱۴۰۰ هکتار از جنگل‌های این پارک ملی در آتش سوخت. در همین یکی دو سال گذشته هم آتش‌سوزی‌های کمی نداشته‌ایم. سال ۹۷، سه هزار و ۹۷۶ هکتار مرتع و جنگل در آتش سوخت و سال گذشته هم ۱۲۹۷ فقره آتش‌سوزی مهم رخ داد که سه هزار و ۹۰۵ هکتار مرتع و جنگل را به خاکستر تبدیل کرد.
لزوم تقویت زیرساخت‌ها و افزایش آگاهی مردم
سال‌هاست که به‌دلایلی از جمله گرم‌شدن زمین درحال رخ‌دادن است که نیاز به آماده‌سازی و فراهم‌کردن زیرساخت‌های مناسب از جمله پایگاه‌های آتش‌نشانی هوایی برای مقابله با این حوادث را نشان می‌دهد. درغیراین‌صورت هر سال باید شاهد خاکسترشدن میلیاردها دلار ثروت ملی در جنگل‌ها باشیم که افزون بر آن لطمه‌های بزرگ‌تری برای طولانی‌مدت به کشور وارد خواهد کرد.
علاوه‌براین، تقویت سازمان‌های مردم‌نهاد و تهیه نقشه‌های مناطق مستعد توسط این سازمان‌ها و تدوین راه‌حل عملی برای مقابله با آتش‌سوزی در منطقه خود از جمله این موارد است. نیاز است که این سازمان‌ها شروع به آموزش و آگاهی‌دادن به گردشگران و به‌ویژه روستاییان و عشایر منطقه خود کنند و کشاورزان و دامداران را از تبعات آتش‌زدن زمین‌های خود و چرای دام بدون ضابطه در منطقه آگاه کنند و در مقابل آن راه‌حل‌های نوین و جایگزین علمی ارائه دهند. این سازمان‌های مردم نهاد همچنین می‌توانند برای مناطق مستعد آتش‌سوزی قوانین جدید و سختگیرانه‌ای تدوین کنند و در آموزش و اجرای این قوانین کوشا باشند.
از دیگر اقداماتی که می‌توان برای مقابله با وقوع آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع مدنظر قرار داد، به‌رسمیت‌شناختن گرمایش جهانی و تغییر اقلیم در برنامه‌ریزی‌های مدیریتی و کلان کشور است. دراین‌صورت نیاز است که هرچه سریع‌تر اقدامات سازگاری و تاب‌آوری برای تغییر اقلیم برنامه‌ریزی شود.
منبع: عصر ایران