مازندران همواره یکی از استان‌هایی بوده است که با تولید بالای محصولات کشاورزی، نقشی اساسی در تامین امنیت‌غذایی کشور ایفا کرده و با توجه به اینکه شغل اصلی مردم این استان نیز کشاورزی است، موضوعات پیرامون آن، برای مردم و مسئولان این استان از اهمیت بالایی قرار دارد. براین‌اساس، هرگونه تنش و یا چالش محیطی و یا غیره که بر مبنای اصولی کشاورزی مردم این استان اثرگذار باشد، برای آن‌ها از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
یکی از این تنش‌های مهم که مدت‌ها مردم مازندران را نگران کرده کم‌آبی و تنش‌های ناشی از آن است، هرچند یکی دو سالی است که به‌دلیل بارش‌های فراوان، این کم‌آبی کمتر خود را بروز داده، اما کارشناسان معتقدند که نه تنها دوره ترسالی آغاز نشده، بلکه شرایط تداوم روند خشکسالی است و حتی ممکن است آب و هوای این استان کویری شود.
.jpg?ver=2020-07-15-160523-817)
محمدعلی بهنمیار، خاکشناس و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، چندی پیش به این نکته اشاره کرده بود که، خاک مازندران متاثر از کم‌آبی در مسیر شوری قرار دارد. کشت هر محصولی نیاز به آب و خاک مناسب داشته و هرچه شوری این عناصر کمتر باشد گیاه رشد بهتری داشته و تنش کمتری را تجربه می‌کند.
بهمنیار انتخاب گیاه متناسب با محیط کشت را یکی از راهکارهای مدیریت کشاورزی دانست و تاکید کرده بود که، تحمل گیاهان نسبت به شوری متفاوت بوده و هر گیاهی در محیط خاص خود دارای بهترین بهره‌وری است که انتخاب درست گیاه متناسب با اقلیم می‌تواند کمک بسیاری به افزایش تولید داشته باشد.
وی البته به این موضوع نیز اشاره کرده بود که باید در مسیری حرکت کنیم که باعث تشدید شوری خاک نشویم، بنابراین می‌توان خاک شور را با استفاده از اصلاح‌کننده‌ها و زهکش مناسب، طی سال‌های طولانی مورد استفاده قرارداد به‌نحوی که مقدار شوری خاک بیشتر نشود.
بهمنیار ادامه داد: خاک مطلوب کشت، در شرایط مدیریت نامناسب و نبود زهکش پس از چند سال بهره‌برداری می‌تواند شور شود، این شوری می‌تواند به جهت استفاده متوالی و غیراصولی از زمین‌های کشاورزی حتی تا دو یا سه برابر افزایش یافته و در طولانی مدت خاک غیرقابل کشت شود. در چنین شرایطی گیاهی که قبلا کشت‌شده دیگر کارایی نداشته و اگر هم مجدد کشت شود راندمان آن به شدت کاهش خواهد یافت. حتی اگر آبیاری در زمین‌های شور انجام شود به‌دلیل افزایش پتانسیل اسمزی، قابلیت جذب آب و موادغذایی توسط گیاه کاهش پیدا کرده و گیاه دچار تنش‌هایی در زمان رشد خواهد شد.
پوک‌شدن دانه‌های برنج در مازندران در زمان برداشت متاثر از شوری خاک است. سبزنشدن برخی بذور و پوک‌شدن دانه‌های محصولات زراعی نشانه شوری خاک است، تنش ناشی از شوری در مراحل حساس رشد، حتی بر روی گیاهانی که نسبت به شوری مقاومت بیشتری دارند نیز اثرات منفی می‌گذارد.
محققان معتقدند تشدید شوری به‌دلیل کم آبی در تابستان و همچنین افزایش دما که باعث شدت یافتن واکنش‌ها می‌شود باعث‌شده تا تنش شوری بیشتر خودنمایی کرده و باعث خسارت به تولید محصول برنج شود. از سویی دیگر، میکروارگانیسم‌های مفیدی در خاک زندگی می‌کنند که فعالیت این میکروارگانیسم‌ها سبب شده تا عناصر غذایی خاک قابلیت جذب برای گیاه داشته باشند.
البته باید به این نکته نیز اشاره کرد که اساتید دانشگاه و اندیشمندان خاکشناس، معتقدند که شوری خاک مازندران می‌تواند تبعات تغییرات اقلیم نیز باشد، هرچند دو سالی است که بارش باران در مازندران مطلوب ارزیابی می‌شود اما تغییرات اقلیم در این استان به سمتی حرکت می‌کند که با کاهش و تغییر پراکندگی بارش‌ها نسبت به فصول مواجه هستیم و همچنین شدت بارش‌ها نیز افزایش پیدا کرده است. کاهش ذخیره آب‌های زیرزمینی و منفی‌شدن بالانس آن در منابع آبی نیز از تبعات تغییر اقلیم است، کارشناسان معتقدند که، افزایش برداشت آب از منابع زیرزمینی و نیز نزدیکی به دریای خزر سبب شده تا آب شور دریا وارد منابع زیرزمینی شده و هر ساله با تداوم خشکسالی‌ها، شوری به منابع بالادستی نیز راه پیدا کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی ساری به این نکته اشاره کرده بود که، در 50 سال گذشته هیچ چاهی در شرق مازندران وجود نداشت، نیاز آبی مازندران در سال‌های اخیر به‌دلیل خشکسالی افزایش یافته و باعث برداشت آب‌های زیرزمینی شده است. استفاده از کود، راه‌حل موقتی برای جبران کاهش رشد گیاه است اما مصرف کودهای شیمیایی در آینده باعث تبعات منفی بر روی خاک می‌شود.
منبع: ایسنا