محققان پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی در راستای برنامه سالم‌سازی و تکثیر انبوه ارقام و پایه‌های درختان باغی مهم کشور موفق به سالم‌سازی پایه و ارقام مختلف سیب و زیتون شدند.
دکتر مریم جعفرخانی کرمانی، عضو هیات علمی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی و مجری پروژه‌های سالم سازی و تولید انبوه ارقام و پایه‌های سالم سیب و زیتون با اعلام آمادگی پژوهشگاه برای واگذاری این فناوری به بخش خصوصی درخصوص اهمیت سالم‌سازی ارقام باغی کشور گفت:
سطح زیرکشت محصولات باغی در کشور نزدیک به سه میلیون هکتار و میزان تولید این محصولات بالغ‌بر ۱۶ میلیون تن است که کمتر از نصف متوسط عملکرد تولید محصولات باغی در کشورهای پیشرفته است. از عمده دلایل کاهش عملکرد باغات کشور آلودگی گسترده پایه‌ها و ارقام تجاری درختان میوه موجود در ایران به بیماری‌های باکتریایی و ویروسی است که می توان با ردیابی ویروس‌ها و سالم سازی گیاهان باغی با روش‌های کشت بافت، متوسط عملکرد در سطح زیرکشت محصولات باغی را حداقل به میزان ۱۰ تا ۱۵درصد افزایش داد.
عضو هیات علمی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی تصریح کرد: بیشترین میزان تولید محصولات باغی مربوط به محصول سیب با تولید حدود ۳.۴ میلیون تن و سهم حدود ۹ درصدی از کل میزان تولید محصولات باغی است که سه استان آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و تهران در کل حدود ۵۱درصد از تولید سیب کشور را تامین می‌کنند. میانگین عملکرد سیب در کشور که حدود ۱۶ تن در هکتار است با عملکرد جهانی و خصوصا کشورهای پیشرو همانند سوئیس (۸۶ تن در هکتار) و اتریش (۷۸ تن در هکتار) فاصله بسیار دارد. یکی از عوامل موثر بر کاهش کیفیت و عملکرد باغات سیب در ایران، وجود بیماری‌های باکتریایی، ویروسی و شبه‌ویروسی مختلف است. اساسا ویروس‌ها تمام بافت‌های گیاهی غیر از بافت مریستمی را مورد حمله قرار می‌دهند. آلوده‌شدن گیاهان به ویروس معمولا توسط انتقال ویروس از منبع آلودگی به گیاه و یا انتقال از طریق وسایل هرس و باغبانی با سایر وسایل آلوده اتفاق می‌افتد.
وی تصریح کرد: در سالم‌سازی ارقام و پایه‌های سیب، استفاده از سایر روش‌های درمانی به همراه کشت مریستم نیز ضروری بود؛ لذا در دستیابی به این فناوری از روش‌های ترموتراپی (گرمادرمانی)، رشد گیاه کامل یا کشت‌های درون شیشه‌ای در دمای بالا و کیموتراپی (شیمی درمانی) که در آن از مواد شیمیایی مانند ریباورین استفاده می‌شود نیز به همراه کشت مریستم استفاده شد. درحال‌حاضر دانش فنی سالم‌سازی و تولید ارقام سالم سیب سلطانی شبستر، گلبهار، شربتی، گلدن دلیشز و گالا و پایه‌های سالمM ۹،M۷ ،MM۱۱۱ و MM۱۰۶ آماده انتقال به شرکت‌های کشت بافتی بخش خصوصی جهت تکثیر و تولید انبوه است.
مجری پروژه‌های سالم‌سازی و تولید انبوه ارقام و پایه‌های سالم سیب و زیتون در ادامه با اشاره به کشت زیتون در بیش از ۸۶ هزار هکتار از اراضی باغی کشور که بیش از ۵۵ هزار هکتار آن بارور است، گفت: میزان تولید سالانه زیتون کشور بیش از ۱۰۸ هزار تن و میزان عملکرد کشت آبی زیتون در ایران ۲ تن در هکتار است که در مقایسه با برخی از کشورهای پیشرو از جمله آمریکا و مصر که به ترتیب ۱۱ و ۱۰ تن در هکتار بوده، بسیار کم است.
وی تصریح کرد: با توجه به نیاز کشور در فراهم کردن باغات یکنواخت از نظر ژنتیکی و عاری از هرگونه بیماری که به افزایش قابل‌توجه سطح زیرکشت و میانگین تولید کشور منتهی می‌شود، ردیابی ویروس‌ها در ارقام بومی زیتون به‌منظور معرفی ارقام عاری از ویروس برای ایجاد باغات سالم در دستور کار قرار گرفت. ارقام مورد مطالعه در این پروژه، آربکین، تخم کبکی، کنسروالیا، امین، مشکات و دیره است. نتایج ردیابی ویروسی در زیتون نشان داد که درختان زیتون منطقه مورد نمونه‌برداری (طارم) مشکل آلودگی ویروسی نداشتند و انتظار می‌رود در سایر مناطق کشور هم همین‌طور باشد.
براساس اعلام پژوهشگاه بیوتکنولوژی، از مزایا و دستاوردهای اقتصادی تجاری‌سازی این طرح می‌توان به کاهش ۴۰درصدی خسارات باغات سیب کشور، افزایش عملکرد تولید باغات به حدود ۳۲ تن در هکتار (دو برابر میزان کنونی)، کاهش مصرف سم در اثر ایجاد باغات عاری از بیماری و ویروس، سهولت هرس و برداشت مکانیکی در اثر یکنواختی ژنتیکی باغات و بالاخره ایجاد اشتغال در شرکت‌های کشت بافتی تکثیرکننده پایه‌ها و ارقام اشاره کرد.
منبع: ایرنا