واردشدن پساب صنعتی یک کارخانه در شهرک صنعتی بشل شهرستان سوادکوه شمالی به رودخانه که موجب مرگ بیش از ۲۴ هزار قطعه ماهی شد، به گفته کارشناسان محیط‌زیست به علت شدت آلایندگی آثار زیان‌بار زیادی بر محیط‌زیست خواهد داشت.
صبح روز جمعه ۱۷ مرداد ویدئویی از ورود پساب یکی از واحدهای صنعتی فعال در شهرک صنعتی بشل به یک رودخانه منتشر شد که نشان می‌داد بخش زیادی از یک رودخانه واقع در جنگل‌های منطقه که در نهایت به رود تلار وصل می‌شود تغییر رنگ داده و ماهی‌های زیادی نیز در اطراف رود و روی آب تلف شده‌اند.
در این ویدئو که ۱۵ مرداد ضبط شده، عنوان می‌شود پساب صنعتی یکی از شرکت‌ها در رودخانه رها شده و این اتفاق را رقم‌زده است.
پس از انتشار این ویدئو عباسعلی ابراهیمی کارنامی، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست مازندران ضمن تایید خبر رخ‌دادن این اتفاق اعلام کرد که اقدامات لازم برای بررسی میزان خسارت وارد شده به محیط‌زیست آغاز شده و پرونده‌ای هم برای پیگیری قضایی این واقعه مخرب محیط‌زیستی تشکیل شده است. وی به این موضوع هم اشاره کرد که این اتفاق یک‌بار دیگر نیز به‌دلیل سهل‌انگاری متولیان همین کارخانه رخ داده بود و قانون نیز مالک شرکت را به پرداخت جریمه محکوم کرد.
گستردگی آلودگی
پس از وقوع این حادثه بلافاصله نیروهای حفاظت محیط‌زیست برای پیشگیری از افزایش آسیب‌ها و جلوگیری از ورود آلودگی‌ها در منطقه حاضر شدند و شرکت نیز مکلف شد با توجه به دِبی کم آب رودخانه و شیب کم بستر به سرعت نسبت به برگرداندن پساب باقیمانده در بستر رودخانه اقدام کند، اما مشاهدات میدانی و اظهارات برخی بومیان نشان می‌دهد که به دلیل حجم بالای پساب، آلودگی‌ها تا حدود سه کیلومتر در بستر رودخانه پیش رفته است و هزاران قطعه ماهی از گونه‌های مختلف مانند سیاه‌ماهی، تیزکولی و کاراس تلف شده‌اند.
یکی از ساکنان منطقه هفت‌تن قائمشهر که در فاصله بیش از سه کیلومتری این واحد صنعتی قرار دارد می‌گوید: دو روز پیش آلودگی در نهری که از منطقه هفت‌تن می‌گذرد هم قابل مشاهده بود. رنگ آب به‌طور کامل نارنجی شده بود و ماهی‌های تلف شده هم روی آب قرار داشتند.
این موضوع را رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان سوادکوه نیز تایید می‌کند و می‌گوید که طبق مشاهدات و بررسی‌های کارشناسان حفاظت محیط‌زیست، دست‌کم یک مسیر ۲۴۰۰ متری از رود اوتیجون که به رود بزرگ تلار می‌ریزد آلوده شده و آبزیان موجود در آن تلف شدند.
ابراهیم فلاحی، رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان سوادکوه می‌افزاید: همکاران ما بلافاصله پس از مطلع‌شدن از این اتفاق از محل ورود پساب بررسی‌ها را در دو طرف رودخانه آغاز کردند. به استناد این بررسی‌ها نیز مشخص شد که یک مسیر ۲۴۰۰ متری از رودخانه آلوده شده است.
پسابی که از این شرکت وارد رودخانه شده از نوع پساب صنعتی است که آلودگی اسیدی زیادی دارد. این واحد صنعتی که بهمن ۱۳۹۵ با حضور تعدادی از مسئولان ارشد استان از جمله استاندار وقت و معاون وزیر صمت به بهره‌برداری رسید متعلق به یکی از سرمایه‌گذاران منطقه است که در همین شهرستان یک کارخانه بزرگ تولید انواع پیچ دارد و یکی از کارآفرینان شناخته‌شده مازندران محسوب می‌شود. مواد اولیه مورد نیاز کارخانه پیچ‌سازی در این واحد صنعتی که در شهرک صنعتی بشل مستقر است تهیه می‌شود. به این صورت که سیم‌های مفتول به‌عنوان ماده اولیه ابتدا وارد این کارخانه می‌شود و پس از پاکسازی از اکسید آهن و آبکاری به کارخانه تولید پیچ فرستاده می‌شود. در این واحد صنعتی سیم‌های مفتولی ابتدا برای تمیز شدن و اکسیدزدایی در یک مایع اسیدی قوی قرار داده می‌شوند. اسید به جرم‌های اکسیدی روی فلز نفوذ می‌کند و پس از واکنش با آهن، جرم و اکسید از روی فلز جدا می‌شود و در مایع اسیدی باقی می‌ماند.
پس از انجام این فرآیند، پساب باقیمانده به سیستم تصفیه فاضلاب فرستاده می‌شود تا با پالایش آب و جداکردن رسوب، آب تصفیه‌شده باز هم در چرخه همین فعالیت قرار بگیرد. به‌عبارت‌دیگر از این واحد هیچ پسابی نباید خارج شود. املاح موجود در پساب هم در فرآیندی دیگر از پساب جداشده و سپس با فیلترپرس به مواد جامد تبدیل می‌شوند تا برای امحاء آن‌ها اقدام شود. اما پارگی لوله انتقال این پساب سبب شد که بخش بسیار زیادی از پساب موجود در مخازن این واحد صنعتی وارد رودخانه شود و این اتفاق را رقم بزند.
رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست سوادکوه نیز احتمال عمدی‌بودن رهاسازی پساب در رودخانه را رد می‌کند و می‌گوید: اتفاق مشابهی یک بار دیگر نیز در همین شرکت رخ داده بود و مالک کارخانه نیز محکوم و جریمه شد. بنابراین طبیعی است که حادثه عمدی نباشد، اما برای ما مهم این است که به‌هرحال آسیب بسیار زیادی به محیط‌زیست منطقه وارد شد. سال ۱۳۹۶ همین اتفاق در همین محدوده رخ داد و تعداد قابل‌توجهی از ماهی‌ها تلف شدند، اما این‌‌بار گستردگی اتفاق و آلودگی بیشتر از نوبت قبل بود. رنگ آب رودخانه به‌طورکامل نارنجی شد و تا محل تلاقی رود اوتیجون تا رود تلار که مسافتی حدودا ۲۴۰۰ متری است، تعداد زیادی از آبزیان و به‌ویژه ماهی‌ها تلف شدند.
درحال‌حاضر پس از گذشت حدود سه روز از ورود هزاران لیتر پساب صنعتی به رود اوتیجون سوادکوه، رنگ آب رود به حالت عادی برگشته و بسیاری از ماهی‌های تلف شده نیز توسط حفاظت محیط‌زیست جمع‌آوری شد. اما فلاحی معتقد است که به‌دلیل غلظت بالای پساب، پیامدهای این اتفاق تا مدت‌ها در منطقه باقی می‌ماند. با وجود عادی‌شدن رنگ آب، رنگ پساب وارد شده به رودخانه روی سنگ‌ها و حاشیه رودخانه باقی مانده که درواقع املاح و رسوب همان پساب است.
وی می‌گوید: مالک کارخانه مجاب شد با چند پمپ مقدار پساب باقی مانده در رودخانه را به سیستم تصفیه فاضلاب برگرداند که روز جمعه این کار را انجام داد و درحال‌حاضر رنگ آب رودخانه عادی شده است. اما این اتفاق آسیب بزرگی به اکوسیستم رودخانه زد. غلظت آلایندگی به‌دلیل وجود اسید و فسفات به حدی بالا بود که ماهی‌ها اجازه مقاومت برای فرار به سمت آب‌های سالم‌تر در پایین‌دست را پیدا نکردند. این میزان آلودگی قطعا روی گیاهان حاشیه رودخانه و گیاهان کفزی هم تاثیرگذار است.
به گفته این کارشناس مسئول اگر میزان اسید موجود در پساب مقداری بیشتر از این یا آبی که پساب با آن مخلوط می‌شود کم باشد و سبب رقیق‌شدن غلظت پساب نشود حتی ممکن است منجر به تجزیه لاشه‌های ماهیان شود.
هشدارهای بی‌نتیجه
فلاحی به تکراری‌بودن این حادثه اشاره می‌کند و می‌افزاید: درحال‌حاضر مهم‌ترین مساله برای حفاظت محیط‌زیست است که جلوی این اتفاق گرفته شود. این تکرار جرم است و قطعا ریشه در بی‌توجهی و سهل‌انگاری مدیریت مجموعه نسبت به مسائل محیط‌زیستی دارد. پس از چند سال از ورود پساب‌های همین شرکت، رود اوتیجون تازه احیا شده بود که باز هم این اتفاق افتاد.
رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست سوادکوه با تاکید بر ضرورت مجازات‌شدن متخلف و پرداخت خسارت واردشده به محیط‌زیست، اظهار می‌کند: این اتفاق حتی ممکن است خساراتی به کشاورزان و دامداران که به هر طریقی از آب رودخانه استفاده می‌کردند وارد کرده باشد که آن‌ها هم باید شکایت و درخواست خسارت کنند.
مماشات زیر سایه اشتغالزایی
فعالان محیط‌زیست معتقدند که از یک سو مجازات‌های درنظر گرفته‌شده برای این قبیل اتفاقات بازدارنده نیستند و از سوی دیگر به‌دلیل شرایط خاص اقتصادی کشور و اهمیت تولید و اشتغال، برخی از سرمایه‌گذاران خیال آسوده‌ای بابت متوقف نشدن فعالیت‌های خود درصورت بروز تخلفات محیط‌زیستی دارند. به اعتقاد کنشگران محیط زیست به‌همین‌دلیل‌هاست که هشدارها و اخطارهای ادارات حفاظت محیط‌زیست به این واحدها معمولا نتیجه‌ای ندارد و حتی درصورت صدور حکم متوقف‌شدن فعالیت این قبیل مجموعه‌ها، حکم صادرشده به‌سرعت بر اثر فشارها و درخواست‌های برخی افراد ذی‌نفوذ با این توجیه که مشکل به‌زودی برطرف خواهد شد شکسته می‌شود.
عده‌ای از فعالان محیط‌زیستی مشکل اصلی را جانمایی نادرست شهرک صنعتی بشل می‌دانند و معتقدند مکان‌یابی انجام شده برای این شهرک صنعتی در میان جنگل‌های سوادکوه از اساس اشتباه بود و حالا پیامدهای آن مشاهده می‌شود.
منبع: ایرنا