براساس آخرین داده‌های مرکز آمار تا سال ۱۳۹۷ بیش از ۴۹۰۰ معدن در حال بهره‌برداری در کشور وجود داشت. یک دکتری مهندسی محیط‌زیست ضمن بیان اینکه از مهم‌ترین آثار مخرب معدن‌کاوی آلودگی آب‌های زیرزمینی است، می‌گوید: تداوم روش مدیریت فعلی بهره‌برداری از معادن کشور به‌هیچ‌عنوان قابل‌جبران و برگشت‌پذیر نخواهد بود.
حسین فخرایی، هیئت علمی دانشگاه مالک‌اشتر ضمن بیان اینکه بخش اصلی آثار مخرب معدن‌کاوی متوجه محیط‌زیست است، اظهار کرد:
بدون شک تداوم روند فعلی معدن‌کاوی در کشور غیرقابل جبران خواهد بود چراکه زمانی‌که یک معدن باز شود و استخراج از آن صورت گیرد، نمی‌توان برای جبران آن اقدامی کرد اما اگر پیش از اقدام به استخراج از معادن برنامه‌ریزی صحیح وجود داشته باشد می‌توان آثار مخرب ناشی از آن را کاهش داد. یکی از مهم‌ترین آثار مخرب معدن‌کاوی آلودگی آب‌های زیرزمینی است چراکه در فرایند معدن‌کاوی از انواع مواد شیمیایی و رزین برای جداسازی فلزات سنگین از دوغ‌آب خاک معدن استفاده و این مواد شیمیایی در محیط رها می‌شود و به منابع آب زیرزمینی نفوذ می‌کنند. این درحالی است که پاکسازی این مواد از منابع آب زیرزمینی اقدامی بسیار دشوار است. در کنار معادن فعال جاده‌سازی نیز صورت می‌گیرد و این جاده‌ها خود باعث تخریب مناطق کوهستانی و محدوده معادن می‌شود همچنین ازبین‌رفتن تنوع جانوری و پوشش گیاهی را در پی دارد.
این دکتری مهندسی محیط‌زیست نخاله‌های رهاشده در محدوده معادن را یکی دیگر از آثار مخرب معدن‌کاوی برشمرد و تصریح کرد: نخاله‌های رها شده در این محیط‌ها به مراتب مضرات بیشتری به‌همراه دارد. به‌عنوان نمونه دوغآبهایی که در فرایند معدن‌کاوی تشکیل شده است را پشت سدهایی به نام «سد باطله» تخلیه می‌کنند و مواد پشت این سدها نه جامد و نه مایع هستند بلکه حالتی باطلاقی دارند. این سدهای باطله سالیان سال در جای خود باقی می‌ماند و شیرآبه آن نیز به منابع آب زیرزمینی نفوذ می‌کند اما مهم‌ترین خطری که متوجه این سدها می‌شود اشکالات محاسباتی در ساخت آن‌ها است که منجربه شکست دیواره سد و رهاشدن دوغ‌آب انباشته شده پشت آن به مناطق پایین دست می‌شود مانند اتفاقی که در منطقه حفاظت‌شده ارسباران رخ داد. علاوه‌براینکه وجود این سدهای باطله خود مشکلات زیست‌محیطی فراوانی به‌همراه دارد بلکه شکست آن‌ها نیز همیشه محتمل است و درعین‌حال پاکسازی دوغ‌آب رها شده به مناطق پایین‌دست امکان‌پذیر نیست.
این عضو هیئت علمی دانشگاه مالک اشتر با بیان اینکه در دنیا راه‌هایی برای جلوگیری از نفوذ مواد شیمیایی به منابع آب زیرزمینی وجود دارد، تصریح کرد: مهم‌ترین اقدامی که می‌تواند در این زمینه صورت گیرد پوشش کف سدهای باطله با غشاهای پلیمری به‌نام «ژئوممبرین» است تا از نفوذ شیرآبه دوغ‌آب موادمعدنی به منابع زیرزمینی جلوگیری شود اما استفاده از این روش‌ها بسته به این است که هزینه این اقدامات برای مدیران اجرایی طرح‌های معدن‌کاوی توجیه اقتصادی دارد یا خیر؟
فخرایی ضمن تاکید بر اینکه معدن‌کاوی به‌شکل سنتی درهرصورت آثار مخربی به‌همراه دارد، اظهارکرد: هرچه معدن‌کاوی به شیوه سنتی و فعلی مدیریت شود بازهم آثار مخربی بر جای خواهد گذاشت بنابراین لازم است که به سمت توسعه معدن‌کاری سبز و معدن‌کاوی اصولی حرکت کنیم.
در معدن‌کاری سبز ارزش اقتصادی معادن و نقش آن‌ها در تامین رفاه اجتماعی موردتوجه قرار می‌گیرد بنابراین به‌جای منع فعالیت معدن‌کاوی برنامه دقیقی از طرح موردنظر پیش از آغاز عملیات استخراج و «بازکردن» معدن ارائه می‌شود. برنامه‌هایی از جمله تعیین نقطه‌های موردنظراستخراج، مکان‌های تخلیه نخاله همچنین بررسی آلودگی‌های احتمالی همگی اقداماتی است که پیش از آغاز عملیات معدن‌کاوی باید انجام شود. بهداشت محیط‌زیست (HSE) نیز برنامه‌هایی در این زمینه ارائه و فعالیت معدن‌کاوی را تحت کنترل قرار می‌دهد. ازاین‌رو معدن‌کاری سبز از فعالیت استخراج معدن جلوگیری نمی‌کند اما درعین‌حال براساس اصول استاندارد این فعالیت را بهینه‌سازی می‌کند و تا حد زیادی از تخریب محیط می‌کاهد.
ضرورت دارد که نهادها و مسئولان کشور به‌سمت معدن‌کاری سبز حرکت کنند. اگر شعار توسعه پایدار می‌دهیم و می‌خواهیم نسل‌های بعدی نیز از این منابع خدادادی منتفع شوند حتما لازم است که به سمت معدن‌کاری سبز حرکت کنیم تا بتوانیم با طرح‌ریزی برنامه‌های اصولی تخریب محیط‌زیست و هدررفت منابع طبیعی کشور را تا حد زیادی کاهش دهیم.
منبع: ایسنا