تاثیر شاخص‌های اقتصادی، تراکم ماکیان و عملکرد سازمان‌های دامپزشکی بر کنترل آنفلوانزای با بیماری‌زایی بالا در ماکیان

ترجمه: عبدالحمید شوشتری

 

چکیده

آنفلوانزاي پرندگان با بیماری‌زایی زیاد (HPAI) و آنفلوانزاي گزارش كردني (Noticeable) با بیماری‌زایی كم (LPAI) دو بيماري هستند كه بايد به سازمان جهاني بهداشت حيوانات (OIE) گزارش شوند.

وضعيت اقتصادي، قدرت تشخيصي و ديگر فاكتورها باعث شده تا در چگونگي پاسخ به آنفلوانزاي پرندگان بين كشورها تفاوت وجود داشته باشد. هدف اين مطالعه، فهم چگونگي ارتباط بين كنترل آنفلوانزاي با بیماری‌زایی بالا با تراكم جمعيت ماكيان، عملكرد سازمان‌های دامپزشكي و شاخص‌هاي اقتصادي (توليد ناخالص داخلی، تولید ناخالص داخلی كشاورزي، درآمد ناخالص ملی به ازاي هر نفر، شاخص توسعه انساني و عضويت در سازمان توسعه و همكاري اقتصادي) بود. نتايج نشان دادند كه با افزايش جمعيت ماكيان در كشورهاي كمتر توسعه‌يافته، تعداد و طول زمان رخدادهاي آنفلوانزاي فوق حاد و زمان ريشه‌كني افزايش مي‌يابد. شاخص‌هاي اقتصادي بجز عضويت در سازمان توسعه و همكاري اقتصادي رابطه‌اي با كنترل آنفلوانزا نداشتند. كشورهاي عضو از جمله کشورهای دارای درآمد اقتصادي بالا، شفافیت و مدیریت خوب، دارای رخدادهای کوتاه‌تر و به‌طور معنی‌داری کمتر، زمان ریشه‌کنی سریع‌تر، میزان مرگ‌ومیر کمتر و میزان حذف بیشتر نسبت به کشورهای غیرعضو داشتند. کشورهایی که ازسازمان دامپزشکی موثر و کارایی برخوردار بودند (براساس مقادیر اندازه‌گیری شده با استفاده از ابزار ارزیابی عملکرد سازمان‌های دامپزشکی) روش‌های کنترل HPAI بهتری داشتند.

 

1- مقدمه

آنفلوانزاي پرندگان با بیماری‌زایی زیاد (HPAI) و آنفلوانزاي گزارش كردني (Noticeable) با بیماری‌زایی كم (LPAI) دو بيماري هستند كه بايد به سازمان جهاني بهداشت حيوانات (OIE) گزارش شوند(16). آنفلوانزاي پرندگان با بیماری‌زایی بالا يك بيماري بسيار عفوني است كه تحت تيپ‌هاي H5 و H7 ويروس آنفلوانزا (جنس) A ایجاد و به طور مشخص منجر به مرگ‌ومير بالا مي‌شود. آنفلوانزاي پرندگان با بیماری زایي كم نيز توسط ويروس هاي آنفلوانزاي تحت تيپ هاي H5 و H7 با مرگ ومير كم شکل می‌گیرند، مگر اينكه با يك عامل بیماری‌زای ثانويه همراه شوند. خطر مهم حاصل از اين ويروس‌هاي كم حدت (كه دليل تلاش جهاني براي كنترل آن‌ها نيز است) اين است كه قادر هستند به ويروس‌هايي با بیماری‌زایی بالا تبديل شوند بدون اينكه بتوان پيش‌بيني كرد اين تغيير و تبدیل چه زمانی ممكن است اتفاق بيفتد.

گزارش‌هاي بين‌المللي رخدادهاي HPAI و LPAI به منظورجلوگيري از گسترش بيشتر این بیماری‌ها از طريق تجارت بين‌الملل و در عین حال افزايش شفافيت‌هاي جهاني (وضعيت) بيماري و افزايش اطلاعات از وضعيت رخدادهاي جهاني آنفلوانزاي پرندگان (AI) ضروري و لازم است تا از اين طريق بتوان استراتژي‌هاي كنترل موثر و يكپارچه را تدوين و راه‌اندازي كرد.

سازمان‌هاي دامپزشكي محلي، ملي و منطقه‌اي از طريق انجام پايش بيماري حيوانات (از جمله بيماری‌هاي مشترك) به منظور تشخيص زودهنگام و ایجاد پاسخ سريع، نقش مهمي در كنترل آنفلوانزاي پرندگان دارند (2). برای استفاده موثر از منابع مالی و انسانی جهت کنترل آنفلوانزاي پرندگان، شناخت عوامل اقتصادي، اجتماعي و مدیریتی كه ممكن است موفقيت و اثر روش‌هاي كنترلي را تحت تاثير قرار دهند، بسيار مهم است. با وجود اين حقيقت كه بايد از اصول كلي مشخص تبعيت كرد، استراتژی‌هاي كنترلي براي يك كشور بايد با عوامل موجود در آن كشور مثل مجموعه سيستم‌هاي توليد ماكيان تجاري، نيمه‌تجاري و روستايي و فراهم بودن منابع مالي و انساني سازگار باشد (10).

در روش‌هاي واکنشی کشورها در مواجه با آنفلوانزاي با بیماری‌زایی بالا، تنوع و تفاوت قابل توجهیه وجود دارد که در اين مقاله بعضي از عواملي كه اين تفاوت‌(ها) را توضيح مي‌دهد، مورد بررسي قرار مي‌گيرند. نویسندگان این مقاله به‌طور مشخص «چگونگي تاثير شاخص‌هاي اقتصادي، تراكم ماكيان و عملكرد سازمان‌هاي دامپزشكي يك كشور را در توانايي آن‌ها به منظور جلوگيري و كنترل آنفلوانزاي با بیماری‌زایی بالا (HPAI)» را مورد تجزيه‌وتحليل قرار مي‌دهند.

 

2- مواد و روش‌ها

1-2 داده‌های (جزئیات) كنترلی آنفلوانزاي پرندگان

اطلاعات 60 كشور و منطقه خاص حكومتي كه آنفلوانزای با بیماری‌زایی بالا را بين سال‌هاي 2002 تا 2010 تجربه کرده بودند از برگه وضعيت بيماري(Handistatus II) (18) و پايگاه جهاني داده‌هاي اطلاعات بهداشت حيوانات (World Animal Health Information Database-WAHID) جمع‌آوري و برمبنای معیارهای زیر محاسبه شده است.

* طول زمان (روز) رخداد: تاريخ شروع تا زماني كه آخرين مورد تشخيص داده شود.

* طول دوره ريشه‌كني (روز): تاريخ شروع تا 3 ماه پس از آخرين مورد حذف و ضدعفوني تمام وسايل و مكان (براساس دستورالعمل OIE). عدم رخدادهاي بيشتر بايد با پايش در يك دوره 3 ماهه مورد تاييد قرار گيرد (16).

*                                                                                                                                       

تعداد ماکیان تلف شده در یک رخداد × 100.000	: میزان مرگ و میر
جمعیت ماکیان در یک مقطع مشخص از یک سال

*

کل ماکیان حذف شده در یک رخداد × 100.000	: میزان حذف
جمعیت ماکیان در یک مقطع مشخص از یک سال

 

داده‌هاي جمعيت ماكيان از پايگاه آماري سازمان كشاورزي جهاني (FAOSTAT) (7) و اطلاعات تراكم جمعيت ماكيان (قطعه در كيلومتر مربع زمين كشاورزي) از اطلس جهاني توليد و سلامت دام سازمان فائو گردآوری شده است (6).

 

2-2 شاخص‌هاي اقتصادي

شاخص‌هاي اقتصادي اجازه آناليز عملكرد اقتصادي يك كشور را فراهم می‌کنند. در اين مطالعه، شاخص‌هاي اقتصادي زير مورد استفاده قرارگرفته است:

* توليد ناخالص داخلی (Gross Domestic Product- GDP)

* تولید ناخالص داخلی كشاورزي (Agriculture Gross Domestic Product- AGDP)

* مقدار درصد مشاركت AGDP در GDP كل (%AGDP)

* GDP به ازاي هر نفر

* درآمد ناخالص ملی به ازاي هر نفر(Gross National Income-GNI)

* شاخص توسعه انساني (Human Development Index)

* عضويت در سازمان توسعه و همكاري اقتصادي (Organization for Economic Co-operation and Development-OGCD) (3، 11، 13 و 15).

شاخص‌هاي اقتصادي نامبرده در كشورهايي كه رخدادهاي HPAI را بين سال‌هاي 2002 و 2010 تجربه كردند برای تعيين اينكه آيا ارتباطي بين این شاخص‌ها و مجموعه اطلاعات كنترل آنفلوانزاي پرندگان آن‌ها وجود دارد، مورد بررسي و آناليز قرار گرفتند. به منظور آناليز آماري دقيق‌تر، اين كشورها به كشورهايي كمتر توسعه‌یافته، كشورهاي در حال ‌توسعه و كشورهاي پيشرفته براساس تقسيم‌بندي سازمان ملل متحد (14) به صورت زير تقسيم شدند:

الف- كشورهايي با حداقل توسعه: افغانستان، بنگلادش، بنین، بوتان، بوركينافاسو، كامبوج، جيبوتي، لائو، ميانمار، نيجر، سودان و توگو (12 کشور)

ب- كشورهاي در حال گذر یا توسعه: آلباني، آذربايجان، كامرون، شيلي، چين، مصر، غنا، هنگ‌كنگ، اندونزي، ايران، عراق، اسرائيل (فلسطين اشغالي)، اردن، قزاقستان، كره‌جنوبي، كره‌شمالي، كويت، مالزي، نپال، نيجريه، پاكستان، اداره سرزمین‌های فلسطين، روسيه، عربستان، صربستان، آفريقاي جنوبي، تايلند، تركيه، اوكراين، ويتنام و زيمبابوه (33 كشور)

ج- كشورهاي توسعه‌يافته: بلژيك، جمهوري چك، دانمارك، كانادا، فرانسه، مجارستان، ژاپن، هلند، لهستان، روماني، اسپانيا، سوئد، بريتانيا و آمريكا (15 كشور).

كشورهايي كه رخدادهاي HPAI را تجربه كردند به كشورهاي عضو و غيرعضو در سازمان توسعه و همكاري اقتصادي (OCED and Non-OCED) تقسيم شدند. كشورهاي عضو به اقتصاد بازار كه مورد حمايت مراكز دموكراتيك است، متعهد هستند و بر وضعيت خوب (Well-being) تمام شهروندان تمركز دارند. اين كشورها سطح زندگي مناسب (Prosperity) را تشويق كرده و از طريق رشد اقتصادي و ثبات تجارتي با فقر مبارزه مي كنند. كشورهاي عضو سازمان توسعه و همكاري اقتصادي در اين مطالعه شامل بلژيك، كانادا، شيلي، جمهوري چك، دانمارک، فرانسه، آلمان، مجارستان، ژاپن، کره‌جنوبی، هلند، اسپانیا، سوئد، ترکیه‌، بریتانیا و آمریکا بودند (11). کشورهای غیرعضو شامل آلباني، آذربايجان، كامرون، شيلي، چين، مصر، غنا، هنگ‌كنگ، اندونزي، ايران، عراق، اردن، قزاقستان، كره‌شمالي، كويت، مالزي، نپال، نيجريه، پاكستان، اداره سرزمین‌های فلسطين، روسيه، عربستان، صربستان، آفريقاي جنوبي، تايلند، اوكراين، ويتنام، زيمبابوه، افغانستان، بنگلادش، يمن، يونان، بوكينافاسو، كامبوج، جيبوتي، لائو، ميانمار، نيجر، سودان و توگو بودند.

 

3-2 عملكرد سازمان‌هاي دامپزشكي

سازمان جهاني بهداشت حيوانات (OIE) يك روش ارزيابي با نام «ارزيابي سازمان‌هاي (فعالیت‌های) دامپزشكي» (Evaluation of Performance of Veterinary Services-PVS) به منظور ارزيابي سازمان‌های دامپزشكي از نظر تعيين وضعيت موجود عملكرد آن‌ها، مشخص كردن نقاط ضعف آن‌ها در پيروي و تبعیت از استانداردهاي OIE و تدوين استراتژي‌ها (ی لازم) جهت بهبود عملكرد ايجاد كرده است.

روش PVS، سازمان‌هاي دامپزشكي با کارایی موثر را مشخص مي‌كند به‌طوري‌كه اين سازمان‌ها 4 قسمت اساسي دارند:

* منابع انساني، فيزيكي، اقتصادي جهت جذب منابع و نگهداري افراد حرفه‌اي با مهارت‌هاي تكنيكي و رهبري

* توان و قدرت تكنيكي به منظور جهت‌دهي مسائل موجود و جديد براساس اصول علمي مانند مسائل مرتبط با جلوگيري و كنترل فاجعه‌هاي بیولوژیک

* كنش متقابل (Interaction) مستمر با ذی‌نفعان (Stakeholders) به منظور باقي ماندن در مسير درست و انجام برنامه‌ها و فعاليت‌هاي مشترك و مرتبط

* توانايي دستيابي به بازارها از طريق پيروي از استانداردهاي موجود و به‌كارگيري مقررات جديد يكپارچه‌سازي استانداردها، همبستگی‌ها و منطقه‌بندي.

ذیل هر يك از اين 4 قسمت اصلي، 6 تا 12 مهارت ضروري (حياتي) تعريف و شرح داده شده است تا كشورها بتوانند سطح عملكرد فعلی سازمان‌‌های دامپزشكي (خود را) براساس ميزان عملكردي بين سطح يك (عملكرد پايين) تا سطح پنج (عملكرد بالا) مشخص كنند. 12 كشور كه HPAI را زمان مورد بررسی اين مطالعه تجربه كرده‌اند، سازمان‌هاي دامپزشكي (خود را) بلافاصله پس از رخداد با روش OIE PVS مورد ارزيابي قرار داده بودند. نتايج ارزيابي اين 12 كشور که شامل 8 کشور در حال توسعه و 4 کشور با توسعه کم است به منظور درک وجود ارتباط بين موفقیت در روش‌هاي كنترل آنفلوانزاي پرندگان و 15 مهارت ضروري (برگرفته شده از مهارت‌هاي تعريف شده از مجموع 4 قسمت اصلي روش PVS) مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند که عبارتند از:

* کارکنان (دامپزشكان و متخصصان دیگر)

* کارکنان (افراد حرفه‌اي كنار دامپزشكان)

* مهارت‌هاي حرفه‌اي دامپزشكان و افراد كنار آن‌ها

* آموزش مستمر

* استقرار ساختارها و استمرار سياست‌ها

* تامين بودجه ضروري

* سرمايه‌گذاري اساسي

* تشخيص آزمايشگاهي دامپزشكي

* پايش‌هاي اپيدميولوژيك

* تشخيص زودهنگام و پاسخ فوري

* جلوگيري، كنترل و ريشه‌كني بيماري

* داروهاي دامپزشكي و موارد بیولوژیک مرتبط

* شفافيت

* جداسازي (م: جداسازي واحد و انجام فعاليت‌هاي مديريتي و بهداشت مرتبط با امنیت زیستی در آن واحد).

 * منطقه‌بندي جغرافيايي.

اين مطالعه رابطه ميان داده‌هاي مربوط به كنترل HPAI و توانايي سازمان‌هاي دامپزشكي را در انجام موارد بعدي به صورت زیر مورد تجزيه و تحليل قرار مي‌دهد:

1- اطمينان از اينكه سازمان‌هاي دامپزشكي داراي افرادي مناسب هستند. به بیان دیگر، علاوه به مشخص بودن نيازهاي سازمان، شرح وظایف مناسب تهیه شده و روش‌هايي وجود دارد که اطمينان حاصل شود تمام جايگاه‌هاي دامپزشكي توسط افراد حرفه‌اي با كيفيت مناسب (در سطح) دانشگاهي پر شده است.

2- راه‌اندازی روشی برای مصاحبه و ارزیابی افراد همكار با دامپزشكان به منظوراطمينان از اینکه جايگاه‌هاي تكنيكي توسط افراد داراي دانش تكنيكي موردنياز اشغال شده باشد.

3- اطمينان از اينكه افراد داراي مهارت و دانش لازم جهت انجام وظيفه خود باشند.

4- استمرار و بهبود مهارت پرسنل سازمان‌هاي دامپزشكي از لحاظ اطلاعات و مفاهيم مربوطه (مورد نیاز) و ارزيابي اين مهارت‌ها از طريق به‌كارگيري برنامه‌هاي آموزشي

5- بكارگيري و استمرار سياست‌ها در طول زمان

6- دسترسي به منابع اضطراري مالي به منظور پاسخ به وضعیت هاي اورژانسي يا موارد تازه ظهور كرده

7- دسترسي به حمايت‌هاي مالي براي كارهاي اساسي و سرمايه‌گذاري بيشتر (در مواد، وسايل و موارد مشابه) كه منجر به بهبود مستمر فراساختارهاي عملياتي سازمان‌هاي دامپزشكي مي‌شوند.

8- تشخيص و گزارش عوامل بیمازی‌زا از جمله آن‌هايي كه مرتبط با بهداشت عمومي هستند و آن‌هايي كه اثر نامطلوب براي حيوانات و توليدات حيواني دارند.

9- تعيين، ارزيابي و گزارش وضعيت بهداشت جمعيت‌هاي حيواني تحت‌نظر

10- تشخيص و پاسخ سريع به ضرورت‌هاي بهداشتي؛ از جمله رخدادهاي مهم بيماري يا ضرورت‌هاي سلامت غذايي

11- انجام فعالانه عمليات به منظور جلوگيري، كنترل و ريشه‌كني بيماري‌هاي موجود در فهرست OIE و يا نشان دادن اينكه يك كشور يا يك منطقه عاري از بيماري‌هاي مرتبط هستند.

12- تنظيم و كنترل داروها و مواد بيولوژيك دامپزشكي از لحاظ واردات ، توليد، برچسب توزيع، فروش و استفاده از اين محصولات

13- گزارش وضعيت بهداشتي كشور به OIE و دادن اطلاعاتي از ديگر موارد مرتبط يا راه‌اندازي روش‌ها

14- برقراري و نگهداري مناطق عاري از بيماري با در نظر گرفتن موارد اعلام شده توسط OIE و تا زمان لزوم.

3- نتايج

1-3 تراكم ماكيان و شاخص‌هاي اقتصادي

تجزيه‌وتحليل رگرسيون خطي داده‌هاي كنترل HPAI در ماكيان (2002 تا 2010)، تراكم ماكيان و شاخص‌هاي اقتصادي در جدول (1) ارائه شده است. تراكم ماكيان كشورهاي كمتر توسعه يافته با طول زمان رخداد، مدت زمان ريشه‌كني و تعداد موارد رخداد، ارتباط معني‌داري دارد. اين مساله يك ارتباط مثبت قوي را نشان مي‌دهد به‌طوري‌كه با افزايش تراكم، دوره زمانی بيماري و زمان لازم برای ريشه‌كني طولاني‌تر شده و موارد بيماري هم بيشتر مي‌شوند. ارزش پارامترهای مربوط به تراکم ماکیان در کشورهای در حال توسعه، بیش از 85/0 است كه از این طریق می‌توان 85 درصد از تفاوت‌ها را در طول زمان رخداد، زمان ريشه‌كني و تعداد رخدادها با توجه به تراکم ماکیان، توضیح داد. همچنین میزان مرگ و میر و حذف در كشورهاي كمتر توسعه يافته ارتباطي با تراكم ماكيان نداشت. علاوه بر این،  تراكم ماكيان در كشورهاي در حال توسعه و توسعه يافته ارتباط معني‌داري با داده‌هاي كنترل HPAI نداشت.

شاخص‌هاي اقتصادي مثل GDP، AGDP، %AGDP و GDP به ازاي هر نفر، GNI و HDI، ارتباط معني‌داري با داده‌هاي متعلق به كنترل HPAI نداشتند.

مقايسه ميانگين تعداد رخدادها، مرگ‌ومير، حذف و زمان ريشه‌كني كشورهاي عضو سازمان توسعه و همكاري اقتصادي و كشورهاي غيرعضو در جدول (2) ارائه شده است. براساس این جدول، تفاوت معني‌داری بین کشورهای عضو و غیرعضو سازمان توسعه و همکاری در داده‌های کنترل آنفلوانزای بیماری‌زای HPAIحاکم است به‌طوری‌که کشورهای عضو ميانگين دوره رخداد، زمان ريشه‌كني، تعداد رخداد‌ و مرگ‌ومیر کمتری را در مقایسه با کشورهای غیرعضو ثبت کرده‌اند. در میانگین میزان حذف موارد درگیر با بیماری، کشورهای عضو، حذف بیش از 4 برابری را در مقایسه با کشورهای غیرعضو صورت داده‌اند.  

2-3 عملکرد سازمان‌های دامپزشکی

تجزيه‌وتحليل رگرسيون خطي مهارت‌هاي ضروري در روش PVS و داده‌هاي كنترل HPAI در جدول (3) آورده شده است. براساس این جدول، رابطه معني‌داري بين داده‌هاي HPAI و مهارت‌هاي ضروري وجود داشت که عبارتند از:

1- رابطه منفي بين تعداد پرسنل «دامپزشك و افراد مرتبط» با زمان ريشه‌كني، ميزان مرگ‌ومير، ميزان حذف و تعداد رخدادهاي HPAI وجود داشت؛ به‌طوري‌كه با افزايش مناسب تعداد افراد دامپزشك در سازمان‌های دامپزشکی، زمان لازم براي ريشه‌كني، ميزان مرگ‌ومير و حذف در رخدادهاي HPAI و وقوع رخدادها كاهش پيدا كرد.

2- ارتباط منفي بين تعداد پرسنل «غيردامپزشك» با ميزان مرگ‌و‌مير وجود داشت؛ به این معني كه وقتي تعداد افراد باكيفيت از لحاظ تكنيكي افزايش پيدا كرد، ميزان مرگ ومير كاهش یافت.

3- رابطه منفي بین مهارت‌هاي حرفه‌اي دامپزشكان با ميزان مرگ‌ومير وجود داشت؛ به‌طوری‌که با بهبود درک، عملكرد و افزايش دانش دامپزشكي، ميزان مرگ‌ومير كاهش پيدا كرد.

4- ارتباط منفي بین آموزش مستمر با ميزان مرگ‌ومير وجود داشت؛ به این صورت که با افزايش مهارت افراد در سازمان‌هاي دامپزشكي از طريق برنامه‌هاي آموزشی، ميزان مرگ‌ومير كاهش پيدا كرد.

5- ارتباط منفي بین حمايت‌هاي مالي فوري با زمان ريشه‌كني HPAI وجود داشت؛ یعنی وقتي منابع مالي سازمان دامپزشكي افزايش پيدا كرد، زمان ريشه‌كني آنفلوانزاي پرندگان كاهش يافت.

6- رابطه منفي بين تشخيص آزمايشگاه دامپزشكي با زمان ريشه‌كني HPAI و تعداد رخدادها وجود داشت؛ به‌طوری‌که با افزايش قدرت تشخيص عوامل عفوني، كاهش در زمان ريشه‌كني و تعداد رخدادها مشاهده شد.

7- رابطه منفي بین پايش اپيدميولوژيكي يا زمان ريشه‌كني HPAI وجود داشت؛ به این معنا که با افزايش پايش‌هاي فعال و غيرفعال، زمان لازم برای ريشه‌كني HPAI كاهش پيدا كرد.

8- رابطه منفي بين داروها و مواد بیولوژیک دامپزشكي با ميزان حذف و تعداد رخدادها وجود داشت؛ به این صورت که وقتي سازمان‌هاي دامپزشكي توانايي بيشتر برای تنظيم و كنترل ثبت، واردات، توليد، برچسب‌گذاري، توزيع، فروش و استفاده از داروها و مواد بیولوژیک دامپزشكي داشتند، كاهش در ميزان حذف و تعداد رخدادها ثبت شد.

9- ارتباط منفي بين شفافيت با ميزان حذف و تعداد رخدادها وجود داشت؛ به این صورت که وقتي توانايي سازمان‌های دامپزشكي براي فراهم كردن گزارش‌هاي منظم وضعيت سلامت حيوانات به OIE افزايش پيدا كرد، ميزان حذف و تعداد رخدادها كاهش یافت.

10- رابطه منفي بین روش‌هاي جلوگيري، كنترل و ريشه‌كني بيماري با زمان ريشه‌كني يا ميزان حذف و تعداد رخدادها وجود داشت؛ به این معنی که با افزايش تعداد برنامه هاي جلوگيري، كنترل و ريشه كني بيماري هاي فهرست OIE، كاهش در تعداد رخدادهاي HPAI و زمان ريشه‌كن‌سازي و ميزان مرگ‌ومير به‌وجود آمد.

4- بحث

1-4 تراكم ماكيان

براساس بررسی‌های صورت گرفته در این مطالعه، مزارع با تراكم بالا در كشورهایي کمتر توسعه‌یافته با رخدادهاي طولاني‌تر، زمان‌هاي ريشه‌كني بلندتر و افزايش وقوع رخدادها مواجه بودند. تراكم بالاي ماكيان باعث تسهيل و تسریع انتقال ويروس بين پرندگان و مزارع شده و مي‌تواند منجر به بقای محيطي ويروس براي زمان طولاني‌‌تر شود.

اين مطالعه با يافته‌هاي اوليه در بعضي كشورهاي در حال توسعه مطابقت دارد. براي مثال، مشخص شد که در ويتنام تراكم متوسط ماكيان یک عامل ریسک برای وقوع رخدادهاي HPAI است (8). در تايلند (12) و هنگ‌كنگ (9) نیز تراكم بالاي ماكيان با رخدادهاي HPAI همراه بود.

ويروس مي‌تواند در يك منطقه با تراكم بالاي ماكيان با سهولت و سرعت بیشتری از يك پرنده به پرنده ديگر و از مزرعه‌اي به مزرعه ديگر حركت كند -به ویژه اگر سطح امنیت زیستی بين مزارع يكسان نباشد- این در حالی است که در كشورهاي توسعه‌يافته و در حال توسعه، تراكم بالاي ماكيان ارتباطي با افزايش تعداد و طول زمان رخدادهاي HPAI نداشت. بنابراین، در اين كشورها اجزای ديگر مديريت ماكيان مانند امنیت زیستی و مراقبت بهتر دامپزشكي، امکان خطر ناشی از افزايش تراكم ماكيان را جبران و از انتقال و گسترش ويروس‌هاي HPAI جلوگيري کرد.

2-4 شاخص‌هاي توسعه اقتصادي

پیشتر گفته شد که ارتباط معني‌داري بين شاخص‌هاي اقتصادي GDP)، AGDP ، %AGDP، GDP به ازاي هر نفر، GNI و (HDI و اطلاعات مربوط به كنترل آنفلوانزا وجود نداشت. اين مساله نشان مي‌دهد كه فاكتورهاي متعدد ديگري مانند محيط، اکولوژی، سيستم‌هاي توليدي ماكيان و به‌کارگیری برنامه‌هاي كنترلي موثر، ممكن است وقوع و كنترل يا ريشه‌كني يك بيماري را در یک كشور تحت تاثير قرار دهد (5).

رخدادهاي مداوم يا متناوب آنفلوانزاي با بیماری‌زایی بالا در كشورهاي با GDP بالا مثل چين، آلمان، هند، ژاپن، كره‌جنوبي، مالزي و روسيه گزارش شده است كه منابع فراواني صرف پايش يا Bio-security در آن‌ها مصرف مي‌شود.

در كشورهايي مانند بنگلادش، مصر، اندونزي و ويتنام كه GDP متوسطي دارند، بيماري شايع بوده و حالت بومی پيدا كرده است.

كشورهايي مانند افغانستان، بنين و بوتان با GDP پايين، تنها رخداد كوچك HPAI را تجربه كرده‌اند که بیانگر آن است كه ويروس مي‌تواند بدون ارتباط با سطح GDP در كشور ايجاد بيماري كند.

فرآيند كنترل و ريشه‌كني HPAI پيچيده بوده و متاثر از عوامل متعدد است. با اين همه كشورهای عضو در سازمان توسعه و همكاري اقتصادي داراي سيستم‌هاي توسعه و مدیریتی اقتصادي هستند كه در ایجاد شفافيت، رشد اقتصادي و ثبات مالي مفید و موثر است. بنابراین، به نحو مشخصی رخدادهايHPAI كمتر با دوره زمانی و زمان ريشه‌كني كوتاه‌تر، ميزان مرگومير کمتر و ميزان حذف بيشتر نسبت به كشورهاي غيرعضو را تجربه كردند.

 

3-4 عملكرد سازمان دامپزشكي

اگر سازمان‌هاي دامپزشكي به خوبي عمل كنند، شانس بهتري براي كنترل و جلوگيري از رخدادهاي HPAI وجود دارد. سازمان‌هاي دامپزشكي تنها موقعي مي‌توانند وظايف خود را انجام دهند كه از افراد و موارد زیر را در اختیار داشته باشند: 

* افراد باكيفيت و به تعداد كافي

* افراد حرفه‌اي كه به‌صورت مستمر به آموزش و كسب مهارت دسترسي داشته باشند.

* منابع مالي قوي براي فعاليت‌هاي مستمر دامپزشكي

* تشخيص سريع آزمايشگاهي عوامل بیماری‌زا

* پايش مستمر اپيدميولوژيكي بيماري‌هاي مختلف و گزارش وضعيت بيماري به OIE

* قوانين موثر در مورد داروها و مواد دامپزشكي

* افزايش روش‌هاي جلوگيري، كنترل و حذف بيماري‌هاي فهرست شده در OIE.

به منظور به‌كارگيري روش‌هاي كنترلي موثر و جلوگيري از AI، سازمان‌هاي دامپزشكي بايد در تمام زمينه‌هاي عنوان شده فعاليت كنند. اگر در ميزان مهارت‌هاي اصلي و ضروري كاهشي به‌وجود بيايد، پتانسيل طولاني‌تر شدن يك رخداد و مشكل شدن ريشه‌كني آن نیز شکل خواهد گرفت.

نقش سازمان‌هاي دامپزشكي توسط بانك جهاني به عنوان وسیله (م: در بهبود و محافظت از وضعیت بهداشتی انسانی و افتصادی) عمومی جهانی (Global Pubic Good) شناخته می‌شود. بنابراین، سازمان‌هاي دامپزشكي در فراهم كردن سرويس‌هاي بهداشت و سلامت حيوانات دخيل هستند و اين مساله نياز به ارتباط نزديك کاری بين دامپزشكان، كمك دامپزشكان و صاحبان گله‌هاي دام‌وطيور است، چراکه هنگامي كه سازمان‌هاي دامپزشكي تنها در يك كشور شكست مي‌خورند، خطري براي كل جهان به‌وجود مي‌آورد.

در كشورهايي كه فاقد پايش موثر و يك شبكه بهداشت حيوانات برای جلوگيري از بيماري هستند، رخدادهاي بيماري وضعیت فراتر از يك مشكل را تحميل مي‌كنند (1).

سازمان‌هاي دامپزشكي در سطح ملي نقش كليدي در مبارزه با رخداد HPAI دارند، از این رو، كشورها بايد سازمان‌های دامپزشكي خود را با استفاده از روشOIE PVS يا ابزارهاي مشابه مورد ارزيابي قرار دهند تا نقاط ضعف موجود در توانايي این سازمان‌ها در تبعيت و پیروی از استانداردهاي بين‌المللي OIE در مورد بهداشت حيوانات شناسايي شود.

كشورها زماني كه متوجه شوند عملكرد فعلي آن‌ها چگونه است، مي‌توانند به سرعت تصميم بگيرند چگونه به موازات روش‌هاي استاندارد بين‌المللي در برنامه‌هاي ملي خود براي مبارزه با AI بازنگري كنند. آن‌ها مي‌توانند اطمينان دهند كه سازمان‌هاي دامپزشكي را به نحوی توانمند سازند که باعث تسهیل در تشخيص زودهنگام رخداد HPAI و به‌كارگيري روش‌هاي كنترلي موثر شود.

آناليز GDP، AGDP، %AGDP، GDP به ازاي هر نفر، GNI و HDI نشان داد كه عوامل اقتصادی ارتباط مستقيمي با كنترل HPAI ندارند. همچنین مجموع نتايج حاصل از OECD و PVS نشان مي‌دهد كشورهايي كه در منابع مالي و انساني در سازمان‌هاي دامپزشكي سرمايه‌گذاري مي‌كنند، داراي روش‌هاي كنترلی و جلوگيري از بيماري موثرتري هستند، اما اين تنها مربوط به مساله مالي نيست، بلكه فاكتورهاي متعدد ديگري در رابطه با عضويت در OECD مانند شفافيت و مدیریت خوب نيز در این موضوع دخيل هستند.

در مطالعات پیش از این مطالعه، رابطه نزدیکی بین GDP و هزینه‌کرد در سیستم‌های جلوگیری از بیماری‌های حیوانات و مشترک و تراکم بیشتر دام‌های مرتبط به‌ویژه ماکیان و صادرات تولیدات حیوانی در کشورهای غنی‌تر در حال توسعه نشان داده شده بود (4). کشورهایی که گوشت، تولید و صادر می‌کنند دارای مدیریت دامپزشکی بهتری بوده و سازمان‌های دامپزشکی آن‌ها در ارزیابی مهارت‌های ضروری درجات بالایی را کسب کردند (J. Commault. اطلاعات منتشر نشده OIE، 2011).

علاوه بر این، GDP به ازای هر نفر ارتباط مثبتی با سازمان‌های دامپزشکی با عملکرد بالا داشت. با این همه باید خاطر نشان کرد که همیشه GDP بالا برای عملکرد خوب سازمان‌های دامپزشکی در همه زمینه‌ها کافی نیست؛ به این معنی که  بعضی از کشورهای با GDP بالا، سازمان‌های دامپزشکی با عملکرد بالا ندارند (J. Commault. اطلاعات منتشر نشده OIE، 2011). اما احتمال اینکه کشورهایی با GDP بالا که شفافیت و مدیریت خوب داشته باشند، دارای سازمان‌های دامپزشکی با عملکرد بالا باشند، بیشتر است. بنابراین، این کشورها از جایگاه بهتری برای کنترل رخدادهای HPAI برخوردارند.

 

5- جمع‌بندی

تراکم بالای ماکیان در کشورهای کمتر توسعه‌یافته باعث افزایش دوره زمانی رخدادهای HPAI ، افزایش دوره زمانی ریشه‌کنی و افزایش تعداد موارد بیماری است. شاخص‌های مستقیم اقتصادی ارتباط معنی‌داری با اطلاعات و داده‌های متعلق به کنترل HPAI نداشتند، اما یک شاخص غیرمستقیم توسعه اقتصادی (عضویت در OECD) در ارتباط با تعداد کمتر رخدادهای HPAI، کوتاه‌تر شدن دوره رخداد و طول زمان ریشه‌کنی، کاهش میزان مرگ‌ومیر و افزایش میزان حذف نقش مثبتی داشت.

مهارت‌های اصلی که توسط OIE PVS مورد ارزیابی قرار گرفتند، ارتباط معنی‌داری با بهبود کنترل HPA داشتند. برای مثال، تعداد کافی پرسنل سازمان‌های دامپزشکی، وجود دامپزشکان با مهارت بالا و فراهم بودن فرصت برای به‌روز کردن مهارت‌های پرسنل در کنترل بیماری بسیار موثر بود. همچنین در کشورهایی که سازمان‌های دامپزشکی توانایی دستیابی به منابع مالی، انجام پایش‌های اپیدمیولوژیک، انجام تشخیص‌های دامپزشکی‌، حفظ شفافیت و به‌کارگیری روش‌های جلوگیری و کنترلی داشتند، کنترل HPAI بهتر انجام شد. علاوه بر این، کشورهای برخوردار از مهارت‌های اصلی، می‌توانند شبکه خوبی جهت پایش بیماری و به‌کارگیری روش‌های کنترلی برای قطع رخدادهای HPAI ایجاد کنند. این شبکه می‌تواند برای کنترل LPAI، نیوکاسل و دیگر بیماری های ماکیان نیز استفاده شود.

تقویت عملکرد موجود سازمان دامپزشکی یک کشور و بهبود سطوح پیشرفت آن با هدف قرار دادن کمبودها در به‌کارگیری روش‌های موثرتر در برنامه‌های کنترلی AI کمک می‌کند.

در جمع‌بندی کلی، داده‌ها نشان می‌دهد کشورهایی که شفاف هستند، مدیریت خوبی دارند و حمایت‌های مالی مناسب از توسعه و حفظ عملکردهای موثر سازمان‌ دامپزشکی فراهم می کنند، دارای توانایی در کنترل آنفلوانزا هستند.

 

منابع و مواخذ

1. Angot J.L. (2009), Surveillance and Control of Imported Animal Diseases, Role of the OIE and Veterinary  Services, Bull. Acad. nat. Méd., 193 (8), 1869–1870.

2. Angot J.L. (2009), The governance of Veterinary Services and their role in the Control of Avian Influenza, In Avian Influenza (T. Mettenleiter, ed.), Rev. sci. tech. Off. int. Epiz., 28 (1), 397–400.

3. Central Intelligence Agency (2011), The World Factbook, Available at: www.cia.gov/library/publications/the-worldfactbook/ (accessed on 31 January 2011).

4. Civic Consulting (2009). – Cost of national prevention systems for animal diseases and zoonoses in developing and transition countries. Report to the World Organisation for Animal Health (OIE), OIE, Paris.

5. Fang L.-Q., de Vlas S.J., Liang S., Looman C.W.N., Gong P., Xu B., Yan L., Yang H., Richardus J. H. & Cao W.C. (2008), Environmental factors contributing to the spread of H5N1 avian influenza in mainland China. PLoS ONE, 3 (5), e2268.doi:10.1371/journal.pone.

6. Food and Agriculture Organization of the United Nations (2011), Global livestock production and health atlas (GLiPHA). Available at: kids.fao.org/glipha/ (accessed on 20 March 2011).

7. Food and Agriculture Organization of the United Nations (2011), Time series and cross sectional data relating to food and agriculture for some 200 countries. Available at: faostat.fao.org/site/291/default.aspx.

8. Henning J., Pfeiffer D.U. & Vu L.T. (2009), Risk factors and characteristics of H5N1 highly pathogenic avian influenza (HPAI) post-vaccination outbreaks. Vet. Res., 40, 15.

9. Kung N.Y., Morris R.S., Perkins N.R., Sims L.D., Ellis T.M., Bissett L., Chow M., Shortridge K.F., Guan Y. & Peiris M.J.S. (2007), Risk for infection with highly pathogenic influenza A virus (H5N1) in chickens, Hong Kong, 2002. Emerg. infect. Dis., 13 (3), 412–418.

10. McLeod A. (2008), The economics of avian influenza, In Avian influenza (D.E. Swayne, ed.). Blackwell Publishing, Ames, Iowa, 537–560.

11. Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) (2011). – OECD current membership. Available at: www.oecd.org/pages/0,3417,en_36734052_36761800_1_1_1_1_1,00.html (accessed on 19 September 2011).

12. Tiensin T., Chaitaweesub P., Songserm T., Chaisingh A., Hoonsuwan W., Buranathai C., Parakamawonsa T., Premashthira S., Amonsin A., Gilbert M., Nielen M. & Stegeman A. (2005), Highly pathogenic avian influenza

H5N1, Thailand, 2004. Emerg. infect. Dis., 11 (11), 1664–1672.

13. United Nations Development Programme (UNDP) (2011), Human development index. Available at:  hdr.undp.org/en/statistics/hdi/ (accessed on 31 August 2011).

14. United Nations Statistics Division (UNSTATS) (2010), Selected economic and other groupings of regions.

Available at: unstats.un.org/unsd/methods/m49/m49regin.htm (accessed on 16 June 2011)

15. World Bank (2011). – Gross national income (GNI) per capita, purchasing power parity (PPP) (current international $). Available at: data.worldbank.org/indicator/NY.GNP.PCAP.PP.CD (accessed on 02 September 2010).

16. World Organisation for Animal Health (OIE) (2010), Avian influenza. In Terrestrial Animal Health Code. OIE, Paris, 526–543. Also available at: www.oie.int/en/internationalstandardsetting/terrestrial-code/access-online/ (accessed on 10 May 2011).

17. World Organisation for Animal (OIE) (2010), The OIE Tool for the Evaluation of Performance of Veterinary Services., Available at: www.oie.int/en/support-to-oie-members/pvsevaluations/oie-pvs-tool/ (accessed on 24 June 2011).

18. World Organisation for Animal Health (OIE) (2011), Handistats II – Animal health data prior to 2005. Available at: web.oie.int/wahis/public.php?page=home (accessed on 10 January 2011).

19. World Organisation for Animal Health (OIE) (2011), World Animal Health Information Database. Animal diseases 2005 –present. Available at: web.oie.int/wahis/public.php?page=home (accessed on 15 February 2011).