قدیمی‌ها وقتی می‌دیدند کسی دل و دماغ ندارد و تیروییدش هم کمی برجسته شده، می‌گفتند غمباد گرفته است.
امروزی‌ها می‌دانند که گواتر یا بزرگ‌شدن غده تیرویید تحت‌تاثیر استرس، تشدید می‌شود و شاید نام‌گذاری قدیمی‌ها روی این حالت، چندان هم بی‌ربط نباشد.
غده تیرویید، یکی از مهم‌ترین غدد درون‌ریز بدن ماست که شاید بتوان گفت حیات ما بسته به آن است.
تیروئید چیست؟
غده تیروئید در ناحیه جلوی گردن واقع شده و دارای دو لوب است که در دو طرف نای درست زیر حنجره قرار دارند.
این غده حدود 15 تا 25 گرم وزن دارد.
دو قسمت غده تیروئید توسط نوار نازک نسجی که به عنوان ایستموس (ISTHMUS) تیروئید نامیده می‌شود، به یکدیگر وصل گردید‌ه‌اند.
هورمون‌های تیروئید پس از ساخته‌شدن در این غده به جریان خون منتقل شده و بسیاری از فرآیند‌های شیمیایی را در بخش‌های مختلف بدن کنترل می‌کنند.
این هورمون‌ها برای تکامل و عملکرد طبیعی مغز و سیستم عصبی و برای حفظ دمای بدن و انرژی ضروری هستند.
غده تیروئید هورمون‌های خود را در خون ترشح می‌کند.
هورمون‌های تیروئید یعنی تری‌یدوتیرونین و تیروکسین واکنش‌های شیمیایی عضلات، کبد، قلب و کلیه‌ها را تحت تاثیر قرارداده و برای رشد و تکامل مغز نیز ضروری هستند.
هورمون‌های تیروئید بر غده هیپوفیز اثر نموده و موجب ترشح هورمون کنترل کننده تیروئید، یعنی TSH می‌شوند که به نوبه خود موجب تحریک تیروئید می‌شود.
وقتی میزان هورمون‌های تیروئید در خون کاهش می‌یابد، هیپوفیز با ترشح بیشتر TSH، تیروئید را فعال‌تر می‌کند.
آثار عمده هورمون‌های تیروئید در بدن
تولید انرژی
تحریک ساخت پروتئین‌ها
تاثیر در رشد و تکامل
تنظیم ورود اسید آمینه، کربوهیدرات‌ها و الکترولیت‌ها به داخل سلول
تاثیر روی سوخت‌وساز کربوهیدرات‌ها
تاثیر روی سوخت‌وساز چربی‌ها
تغییر در سوخت‌وساز بعضی از دارو‌ها
نقش ید در بدن
ید در سال 1811 توسط کورتوا، یک شیمیدان فرانسوی که به‌منظور تهیه باروت برای ارتش ناپلئون کار می‌کرد، از جلبک‌های دریایی خشک که به عنوان منبع آهک برای ساخت نیترات پتاسیم بکار گرفته بود، به دست آمد.
در سال 1820 یک پزشک سوئیسی به نام کوآنده، بیماران مبتلا به گواتر را با موفقیت با محلول الکلی ید درمان کرد.
پس ازآن شاتن، میزان ید را در مواد غذایی و آب آشامیدنی اندازه‌گیری نمود و نشان داد که میزان آن در مناطق گواتر خیز نسبتا پایین است.
پس از آن در سال 1920 کندال و استنبرگ توانستند ماد‌ه حاوی ید را که تیروکسین نامیدند، به صورت متبلور از تیروئید جدا کنند.
مهم‌ترین مورد استفاده ید در بدن، شرکت آن در ساختمان هورمون‌های تیروئیدی است.
اگرچه تیروئید دارای مکانیسم‌هایی است که می‌تواند تا حدودی کمبود نسبی ید را جبران کند، ولی کمبود شدید ید موجب بروز اختلالات شدید در اعمال غده تیروئید می‌شود.
مصرف روزانه ید در مناطق مختلف دنیا متفاوت است.
در کشور‌های غربی به دلیل افزودن ید به نان و نمک و سایر مواد غذایی، مصرف روزانه ید در حدود 500 میکروگرم و در سایر کشورها میزان متوسط مصرف روزانه در حدود 150تا 200 میکروگرم است.
نیاز روزانه ید در هر فرد به طور متوسط بین 70 تا 100 میکروگرم است که 5 تا 10 % آن از طریق آب آشامیدنی و بقیه از طرق دیگر تامین می‌شود.
بهترین و غنی‌ترین منابع غذایی حاوی ید، ماهیان و سایر مواد غذایی دریایی هستند، چون برف و باران موجب شسته شدن ید سطحی ارتفاعات و دامنه‌های آن شده و به تدریج که آب‌ها به دریا سرازیر می‌شوند، فرآورده‌ها و محصولات غذایی دریایی، ید بیشتری جذب می‌کنند.
وظایف زیستی تیروئید
افزایش سوخت‌وساز بدن، تاثیر اصلی هورمون‌های تیروئیدی است.
هورمون‌های تیروئیدی سوخت‌وساز قندها و چربی‌ها را افزایش می‌دهند.
باعث تحریک ساخت پروتئین نیز می‌شوند.
هورمون‌های تیروئید برای رشد طبیعی بدن ضروری هستند.