- مصرف ناکافی ید، سلنیوم، کمبود ویتامین D، آلودگی هوا، قرارگرفتن در معرض تابش‌های رادیواکتیو، افزودنی‌ها و نگهدارنده‌های موادغذایی، سیگار، ازجمله علل اصلی بروز اختلال در عملکرد غده تیروئید محسوب می‌شوند.
- کم‌کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدیسم (Hypothyroidism) یکی از شایع‌ترین بیماری‌های غدد درون‌ریز محسوب می‌شود.
- در این بیماری، غده تیروئید نمی‌تواند به اندازه نیاز بدن هورمون‌های تیروئیدی تولید کند.
- کم‌کاری تیروئید ناکافی بودن مقدار هورمون تیروئید در بدن است و با سنجش مقادیر کم هورمون‌های تیروئید در خون، تشخیص داده می‌شود.
- هورمون‌های تری یدوتیرونین (T3) و تیروکسین (T4) وظیفه تنظیم مصرف انرژی، تولید گرما و رشد بدن را برعهده دارند.
علائم اصلی کم‌کاری تیروئید شامل:
- تنبلی، ضعف و خستگی، خواب آلودگی، عدم تحمل به سرما، کاهش تعریق، افزایش وزن، درد مفاصل و عضلات، اختلالات قاعدگی، یبوست، خشکی پوست و ورم صورت هستند.
- در کودکان خیلی خردسال، نه تنها موجب بروز این نشانه‌ها می‌شود، بلکه با تاخیر رشد جسمی و مغزی همراه است.
دلایل بروز کم‌کاری تیروئید:
- بیماری خود ایمن تیروئیدیت هاشیموتو، گریوز
- پرتودرمانی در ناحیه گردن
- درمان با ید رادیواکتیو
- جراحی غده تیروئید
- مقدار کم ید در رژیم غذایی
- مصرف برخی از داروها از جمله آمیودارون، لیتیوم، اینترفرون آلفا
- التهاب تیروئید (تیروئیدیت)
- برآمدگی‌های غده تیروئید
- زایمان
- مصرف بیش از حد ید (شامل نوشیدنی و موادغذایی حاوی ید)
- داروهای تیروئید
گواتر
- اصطلاح گواتر به معنی آن است که غده تیروئید بزرگ‌تر از حد طبیعی شود.
- افرادی که کمبود ید دارند به گواتر مبتلا می‌شوند، زیرا تیروئید آنها نمی‌تواند هورمون کافی تولید نماید.
- با کاهش هورمون تیروئید در خون، غده هیپوفیز هورمون TSH بیشتری تولید می‌کند که این خود موجب افزایش کار تیروئید برای ترشح بیشتر هورمون می‌شود.
- گواتر نشانه‌ای از تلاش بدن برای جبران کمبود ید است، گرچه گواتر علل دیگری نیز دارد.
تغذیه برای کم‌کاری تیروئید
1- کم کاری تیروئید در صورت کنترل نشدن، میزان کلسترول بد خون را افزایش می‌دهد و در نتیجه خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را بیشتر خواهد کرد. بااین‌‌حال، مواد غذایی حاوی امگا ۳، التهاب را کاهش می‌دهند، سیستم ایمنی را تقویت می‌کنند و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را هم پایین می‌آورند. ماهی‌ها هم امگا ۳ دارند و هم منبع خوبی برای دریافت سلنیوم محسوب می‌شوند که در تیروئید نقش دارد.
2- مغزهای خام، منبع عالی دیگری برای دریافت سلنیوم محسوب می‌شوند و در هر موقعیتی هم می‌توان از آنها استفاده کرد. بادام برزیلی و فندق، بیش از همه مغزها حاوی سلنیوم هستند و عملکرد تیروئید را تنظیم می‌کنند. البته نباید در مصرف مغزهای خام زیاده‌روی کرد چون این مواد غذایی چربی زیادی دارند.
3- یبوست، یکی از علایم شایع ابتلا به کم‌کاری تیروئید است. مواد غذایی حاوی غلات سبوس‌دار مانند نان، ماکارونی و برنج حاوی مواد مغذی مهم و فیبر زیادی هستند و در نتیجه می‌توانند به تنظیم عملکرد روده کمک کنند. البته فیبر می‌تواند با هورمون تیروئید مصنوعی تداخل ایجاد کند و بعضی از افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید نباید از غلات سبوس‌دار استفاده کنند. به‌طورکلی، داروهای تیروئید باید چند ساعت قبل یا بعد از مصرف مواد غذایی حاوی غلات سبوس‌دار مصرف شوند.
4- لوبیا، ماده غذایی مهم و همه‌کاره‌ای است که انرژی پایدار و مفیدی ایجاد می‌کند و در نتیجه احساس خستگی را در افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید کاهش می‌دهد. انواع لوبیا حاوی پروتئین، آنتی اکسیدان، کربوهیدرات‌های پیچیده، ویتامین‌ها و املاح هستند و فیبر زیادی هم دارند. بنابراین مصرف آنها برای مقابله با مشکل یبوست هم مفید است. البته نباید در مصرف لوبیا زیاده‌روی کنید چون این کار می‌تواند با داروهای کم‌کاری تیروئید تداخلی ایجاد کند.
5- یکی از ویژگی‌های هورمون استروژن این است که می‌تواند قابلیت استفاده از هورمون تیروئید را در بدن مختل کند. سویا، ماده غذایی مشهوری است که بر پایه فیتواستروژن گیاهی تهیه می‌شود و بعضی از محققان باور دارند که مصرف سویا به مقدار زیاد می‌تواند خطر ابتلا به کم‌کاری تیروئید را افزایش بدهد. بنابراین افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید باید از سویا در حد اعتدال استفاده کنند.
6- یکی از ویژگی‌های کم‌کاری تیروئید این است که می‌تواند متابولیسم بدن را کند و ضعیف کند. این مشکل، در نهایت باعث می‌شود وزن فرد بیمار به راحتی افزایش پیدا کند. بنابراین، مواد غذایی سرشار از قند باید از رژیم غذایی این بیماران کنار گذاشته شوند چون مقدار زیادی کالری بدون مواد مغذی وارد بدن می‌کنند.
7- محققان می‌گویند کافئین، جذب هورمون تیروئید جایگزین را با اختلال مواجه می‌کند. افرادی که داروی تیروئید را همراه با قهوه صبح مصرف می‌کنند، وضعیت تیروئید را به سطح کنترل‌ناپذیری می‌رسانند و پزشکان هم معمولا در درمان مشکل آنها به موفقیت دست نمی‌یابند. به همین دلیل متخصصان تاکید می‌کنند که داروی تیروئید فقط باید با آب مصرف شود و حداقل ۳۰ دقیقه بین مصرف دارو و مصرف قهوه فاصله باشد.
درمان کم‌کاری تیروئید با طب سنتی
از آن‌جایی که کم‌کاری تیروئید بین ایرانیان معمولا شایع‌تر از پرکاری تیروئید است ۳ توصیه طب سنتی را به بیماران کم‌کاری تیروئید ارائه می‌کنیم:
1- سبزی‌های کلمی مانند کلم بروکلی و کاهو پیچ می‌توانند در روند تولید هورمون تیروئید (خصوصا برای افراد مبتلا به کمبود ید) اختلال ایجاد کنند. در واقع، هضم این کلم‌ها می‌تواند قابلیت تیروئید را برای جذب ید مختل کند که دقیقا برای عملکرد طبیعی تیروئید لازم است. البته پختن سبزی‌های کلمی می‌تواند تاثیر آنها را بر غده تیروئید کاهش بدهد. به‌علاوه، برای جلوگیری از مشکلات احتمالی، میزان استفاده از این کلم‌ها نباید بیشتر از ۱۴۰ گرم در روز برای مبتلایان به کم‌کاری تیروئید باشد.
2- غذاهای چرب، قابلیت بدن را برای جذب هورمون تیروئید جایگزین از طریق داروها با اختلال مواجه می‌کنند. حتی چربی‌ها می‌توانند ترشح هورمون تیروئید توسط غده تیروئید را هم مختل کنند. به همین دلیل، به افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید توصیه می‌شود همه مواد غذایی سرخ‌کردنی را کنار بگذارند و مصرف این مواد غذایی را هم به حداقل برسانند؛ کره، سس مایونز، کره مارگارین و گوشت‌های چربی‌دار.
3- موادغذایی فرآوری شده حاوی سدیم زیادند و افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید همواره باید از دریافت سدیم خودداری کنند. مصرف غذاهای کنسروی یا گوشت‌های فرآوری شده نیز به این افراد توصیه نمی‌شود