تاثیر آبخیزداری و آبخوانداری در کاهش سیلاب‌ها

در طرح‌های اهداف مختلفی از جمله کاهش سیل خیزی، حفظ خاک، احیای پوشش گیاهی، پایدارسازی عرصه‌های طبیعی، کمک ‌به پایداری منابع آب چاه‌ها و چشمه‌ها و در نهایت پایداری تولید در سال جهش تولید به‌عنوان اولویت مهم مدنظر است. در استان‌های سیل‌خیز همچون گلستان، لرستان، خوزستان، سیستان‌وبلوچستان، هرمزگان و فارس طی ۲ سال اخیر به‌واسطه تغییر اقلیم و تشدید وقوع سیلاب، خساراتی به تاسیسات وارد شده که باید از تمامی ظرفیت‌ها استفاده کرد که اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری در کاهش سیلاب‌ها، فرسایش خاک و نفوذپذیری آب به درون زمین تاثیر به‌سزایی دارد.

در همین رابطه مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوانداری سازمان جنگل‌ها بر ضرورت سرمایه‌گذاری و اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری برای پیشگیری و کاهش خسارات سیل در سطح بیش از ۴۰ میلیون هکتار از حوزه‌های آبخیز مشرف به کانون‌های جمعیتی در مناطق سیل‌خیز کشور تاکید کرد.

ابوالقاسم حسین‌پور، مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوانداری سازمان جنگل‌ها با اشاره به اثربخشی اقدامات پیشگیرانه آبخیزداری و آبخوانداری در کاهش مخاطرات سیل تصریح کرد:

 بر اساس مطالعات موجود، به‌واسطه تغییر اقلیم و تشدید سیل خیزی، 9100 کانون جمعیتی کشور در معرض خطر سیل قرار دارند که برنامه‌ریزی به‌منظور مدیریت سیل از منشاء در سطح حوزه‌های آبخیز بالادست و مشرف به مراکز سکونتی مذکور از منظر پیشگیری و کاهش ریسک خطر سیل، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. همزیستی و سازگاری با سیلاب و استفاده بهینه و بهره‌ور از بارش‌های کشور از دیگر رویکردهای آبخیزداری و آبخوانداری است که علاوه‌بر پایداری منابع آب و خاک، احیای پوشش گیاهی حوزه‌های آبخیز شهری و ایجاد ظرفیت‌های توسعه تفرجگاه‌های طبیعی در پیرامون مراکز جمعیتی در قالب «پارک آبخیز» نیز به‌دنبال دارد.

حسین‌پور، حفاظت از آبخیزهای شهری و روستایی و حفظ کاربری اراضی در سطح عرصه‌های منابع طبیعی پیرامون سکونت‌گاه‌ها را از جمله اهداف و کارکرد طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری برشمرد و وضع قوانین جدید موردنیاز در تحقق این مهم را ضروری دانست و گفت در این زمینه با همکاری شورای عالی استان ها اقداماتی در دست پیگیری قرار دارد.

مدیرکل دفتر کنترل سیلاب سازمان جنگل‌ها با تشریح وضعیت رخداد سیل در سطح حوزه‌های آبخیز کشور گفت: نوع نگرش در مقوله مدیریت سیل با تصور از سیل به‌عنوان حجم آب زیاد ناشی از بارندگی، تلقی درستی نیست. چراکه با توجه به شرایط حوزه‌های آبخیز کشور، سیل‌های به‌وقوع پیوسته، دارای حجم زیادی از مواد جامد به‌ویژه رسوبات و دیگر مواد محموله همراه سیل می‌باشند که منجر به تشدید خسارات سیل در کشور گردیده است. موضوعی که در سیل‌های رخ داده در سنوات اخیر در نقاط مختلف کشور با پرشدن منازل مسکونی و خانه‌های مردم از رسوبات، بیش از گذشته نمایان شد.

به گفته وی سیل‌های کشور شامل 3 دسته؛ سیل عادی (Flood) با کمتر از 30 درصد بار جامد، سیل با جریان گلی یا گل شار (Mud flow) با 30 تا 50 درصد بار جامد و سیل با جریان واریزه‌ای (Debris flow) با بیش از 50 درصد بار جامد و مواد محموله همراه سیل بوده و کارلیی طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری از این لحاظ در کنترل سیل و رسوب بسیار موثر ارزیابی می‌شود.

مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوانداری سازمان جنگل‌ها گفت: در سیاست‌گذاری جدید در سال جاری، طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری در زمره 4 طرح محوری سازمان قرار دارد و در اختصاص منابع به مناطق مختلف کشور، سیل به‌عنوان یکی از شاخص‌های توزیع اعتبار است که براین مبنا در ابتدای سال جاری بر اساس نیاز کشور و خواست مردم، علاوه‌بر سهم‌بری استان‌ها، منابع ویژه‌ای به 20 حوزه آبخیز بحرانی در 12 استان سیل خیز کشور اختصاص یافت. همچنین از محل منابع صندوق توسعه ملی در سال جاری، بالغ بر 600 حوزه آبخیز در 300 شهرستان کشور تحت پوشش طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری قرار می‌گیرد.

وی در پایان با تشریح موضوع مهم «حفاظت و مدیریت آبخیزهای شهری و روستایی» در کاهش آسیب‌پذیری ناشی از سیل، بر حفظ کاربری عرصه‌های طبیعی پیرامون شهرها، جلوگیری از گسترش بیش‌ازحد سطوح عایق شهری، حفظ عرصه‌های جذب روان آب در محدوده و پیرامون شهرها، ممنوعیت معدن‌کاوی در سطح آبخیزهای شهری در مناطق سیل خیز و ساخت «شهرهای نفوذ پذیر» تاکید و با توجه به تدوین و آماده‌بودن «طرح آبخیزداری و کاهش مخاطرات سیل بر کانون‌های جمعیتی شهری و روستایی کشور»، خواستار توجه بیشتر به این مهم و اختصاص منابع لازم در ادامه برنامه ششم و برنامه هفتم توسعه کشور در راستای ایمن‌سازی کانون‌های جمعیتی کشور در برابر مخاطرات سیل شد.

همچنین هوشنگ جزی، مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها، مرتع و آبخیزداری کشور از تخصیص یک هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان به پروژه آبخیزداری و آبخوانداری اظهار کرد:

امسال از صندوق توسعه ملی حدود ۱۱۰۰ میلیارد تومان اعتبار برای پروژه آبخیزداری و آبخوانداری مصوب شده که تاکنون تخصیص نیافته است. امسال با تخصیص اعتبارات در حدود ۶۰۵ حوزه آبخیز که عمدتا از سال گذشته کار کردیم، پروژه‌هایی در دستور اجراست.

این مقام مسئول با اشاره به اینکه خسارت قابل‌توجهی به تاسیسات و جاده وارد شده است، بیان کرد: طی ۲ سال اخیر با وقوع سیل خسارت قابل‌توجهی به تاسیسات و جاده وارد شد که در تلاش هستیم با کمک استانداری و مردم نگاه ویژه‌تری داشته باشیم.

به گفته وی، با اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری در مناطق کوهستانی در هر هکتار ۵۳۰ متر مکعب و در مناطق دشتی تا یک هزار میلیارد متر مکعب مدیریت سیلاب داریم.

منبع: تسنیم، جوان