مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری ضمن اشاره به طغیان گسترده آفات در جنگل‌های دست‌کاشت مناطق بیابانی ایران گفت: این طغیان گسترده که به سبب برخی عوامل اقلیمی و انسانی رخ داده، سابقه نداشته است.
وحید جعفریان ضمن اشاره به اینکه بخشی از جنگل‌های دست کاشت در مناطق بیابانی کشور مورد هجوم گسترده آفات قرار گرفته‌اند، اظهارکرد: در جنگل‌های دست کاشت مناطق بیابانی بیشتر از گونه «تاغ» استفاده شده است که گونه‌ای بسیار مقاوم و صبور در شرایط بیابانی است. این‌گونه علاوه‌بر اینکه در برابر شرایط کم‌آبی، گرمای زیاد و آب و خاک شور مقاومت زیادی دارد، می‌تواند تثبیت‌کننده بسیار مناسبی نیز برای ماسه‌های روان در مناطق بیابانی باشد.
وی با بیان اینکه علاوه‌بر گونه «تاغ» گونه‌های گیاهی دیگری از جمله «آتریپلکس» و «اسکنبیل» نیز در جنگل‌های دست کاشت مناطق بیابانی وجود دارند، تصریح کرد: این گونه‌ها مانند تمام گیاهان دیگر آفت‌های شناخته شده‌ای دارند که برخی از این آفات جنبه عمومی دارد و می‌تواند تمام گیاهان را تحت‌تاثیر قرار دهد و برخی دیگر نیز آفات اختصاصی هستند و فقط به گونه‌های خاصی هجوم می‌آورند.
تغییرات اقلیم و عوامل انسانی علت هجوم آفات به جنگل‌های دست کاشت بیابانی
مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری با اشاره به اینکه درحال‌حاضر جنگل‌های دست کاشت مناطق بیابانی دچار آفات عمومی و اختصاصی شده‌اند، گفت: برخی عوامل طبیعی مانند تغییر اقلیم، ترسالی‌ها و خشکسالی‌ها و افزایش دمای بیش‌ازحد نرمال سبب طغیان آفات می‌شود. از این‌رو در دو سال اخیر شاهد گسترش آفات در جنگل‌های دست کاشت مناطق بیابانی بوده‌ایم به‌طوری که درحال‌حاضر آفت «ملخ کوهان‌دار تاغ» در مناطق بیابانی به‌صورت گسترده دیده می‌شود. آفاتی که جنبه عمومی‌تری برای پوشش گیاهی دارند نیز از نظر تراکم در مناطق بیابانی بیشتر از سال‌های گذشته شده‌اند. برای مثال موش و موریانه درحال‌حاضر با تراکم زیادی جنگل‌های دست کاشت مناطق بیابانی را تحت‌تاثیر قرار داده است.
وی اضافه کرد: بارش‌های بیش‌ازحد نرمال در برخی مناطق خشک و بیابانی کشور طی دو سال اخیر می‌تواند یکی از دلایل این موضوع باشد البته در کنار موضوعات اقلیمی نباید از عوامل انسانی که سبب آسیب به پوشش گیاهی می‌شود، چشم‌پوشی کرد. به‌طور قطع عوامل انسانی می‌تواند مهم‌ترین تاثیر را در برهم‌زدن نظم طبیعت داشته باشد. جنگل‌های دست کاشت و تاغ‌زارها در مناطق بیابانی حدود ۶۰ سال پیش در شرایطی به‌وجود آمدند که آب‌های زیرزمینی نسبت به سال‌های اخیر وضعیت مناسب‌تری داشتند و پوشش گیاهی به راحتی به منابع آب دسترسی داشت.
جعفریان با اشاره به اینکه افت سطح آب‌های زیرزمینی در دشت‌های مناطق بیابانی کشور دسترسی گیاهان به منابع آبی را سخت کرد، گفت: درحال‌حاضر گیاهان باید انرژی زیادی را صرف رسیدن به آب کنند که این موضوع سبب کاهش مقاومت پوشش گیاهی در برابر آفات و امراض می‌شود. متاسفانه ما بیش از توان اکوسیستم از آن بهره بردیم که به دنبال آن پوشش گیاهی تخریب می شود و جوامع انسانی با تهدید مواجه می‌شوند.
مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری ادامه داد: ما در سازمان جنگل‌ها با همکاری بخش‌های دانشگاهی و اجرایی کشور برنامه‌هایی را برای کنترل آفات و امراض دنبال می‌کنیم. ازآن‌جایی‌که در عرصه‌های طبیعی محدودیت‌ها و ملاحظاتی برای استفاده از مواد شیمیایی دفع آفات وجود دارد باید از روش‌های ایمن‌تری مانند تله‌گذاری استفاده کنیم همچنین سیستمی را جهت پایش مناطق و پیش آگاهی فعال کرده‌ایم. مبارزه با آفات باید به سرعت و در بهترین زمان انجام شود. درغیراینصورت اقدامات ما اتلاف منابع مالی را به دنبال خواهد داشت.
جعفریان ضمن اشاره با درنظرداشتن برنامه‌های آموزشی برای افراد محلی تاکید کرد: طغیان آفات سبب تخریب پوشش گیاهی می‌شود و این مسئله در مناطق بیابانی کشور خسارت‌هایی جدی به دنبال دارد. امیدواریم با استفاده از سیستم پایش و پیش آگاهی بتوانیم خسارت‌ها را به‌حداقل برسانیم همچنین اگر تاب‌آوری اکوسیستم نسبت به بارندگی‌ها و خشک‌سالی‌های خارج از حد نرمال و هجوم آفات و امراض افزایش پیدا کند، گونه‌های گیاهی می‌توانند در این شرایط به خوبی مقاومت کنند. ازاین‌رو انتخاب بهترین نهال و گونه گیاهی، استفاده از گونه‌های متعدد، بهره‌گیری از بهترین روش کشت و دوره‌های آبیاری مناسب می‌تواند اکوسیستم را مقاوم و گونه گیاهی را کمتر در معرض آفات و امراض قرار دهد.
وی با تاکید بر اینکه کاشت گونه‌های متعدد در جنگل‌های دست کاشت تاب‌آوری اکوسیستم را افزایش می‌دهد، گفت: برخی آفات روی گونه‌های خاصی اثر بیشتری نسبت به سایر گونه‌ها دارند بنابراین کاشت گونه‌های متعدد و سازگار با محیط سبب می‌شود که وضعیت پوشش گیاهی تا حدودی حفظ شود و خسارت‌ها به حداقل برسد.
مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری با اشاره به اینکه جنگل‌های دست کاشت در مناطق بیابانی کشور قدمتی حدود ۶۰ سال دارند و جزو میراث‌های گران‌بها هستند، تصریح کرد: امیدواریم بتوانیم با ارتقای سازگاری و تاب‌آوری، این جنگل‌ها را مدیریت و حفظ کنیم. رویکرد کلان مدنظر ما جلب مشارکت جوامع محلی است. جوانسازی پوشش تاغ‌زارها از دیگر برنامه‌های عملیاتی ما در سازمان جنگل‌ها است.
اگر تاغ‌زارها نبودند طوفان‌های ماسه‌ای روستاها و شهرهای بزرگ را دربرمی‌گرفت
به گفته جعفریان اگر جنگل‌های تاغ‌زار نبودند طوفان‌های ماسه‌ای و گردوخاک تعداد زیادی از روستاها و حتی شهرهای بزرگ کشور را دربرمی‌گرفت و آن‌ها را ازبین‌می‌برد همچنین توسعه شهری و روستایی در اراضی بیابانی ایران مدیون جنگل‌های دست کاشت و تاغ‌زارها است.
وی با بیان اینکه وسعت جنگل‌های دست کاشت مناطق بیابانی کشور حدود یک میلیون و ۳۵۰ هزار هکتار است، اظهار کرد: این جنگل‌ها در مناطق مختلف کشور از جمله اطراف استان‌های تهران، قزوین، قم، اصفهان، کاشان، یزد، کرمان، سیستان و بلوچستان و... پراکنده‌اند و از گونه‌های مختلف مقاوم به شرایط خشکسالی هستند و سبب تثبیت ماسه‌های روان شده‌اند.
مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری در پایان گفت: در برخی مناطق آسیب‌های گسترده‌تری به دنبال طغیان آفات و امراض نسبت به سال‌های گذشته مشاهده شده و می‌توان گفت که این طغیان گسترده مسبوق به سابقه نبوده است همچنین در برخی مناطق از جمله هرمزگان، سیستان‌وبلوچستان و خراسان جنوبی با آفت ملخ‌های مهاجر درگیر هستیم. تمام این عرصه تحت پایش و گزارش هستند و تمهیدات لازم برای آن‌ها اندیشیده می‌شود.
منبع: ایسنا