رابطه انسان و طبیعت قدمتی به اندازه تاریخ بشری دارد، اما در سال‌های اخیر به‌علت بهره‌برداری‌های ناآگاهانه این رابطه دچار چالش شده است. در حال حاضر بیش از 1/5 برابر منابع موجود مصرف می‌شود و محیط‌زیست یکی از این سرمایه‌هاست. به‌موازات این بهره‌برداری‌ها جهت حفظ این سرمایه باید تلاش کرد.
ایران دارای تنوع و ذخایر متنوع گونه‌ها است. در کل دنیا 18 نوع تنوع اقلیمی وجود دارد که ایران 11 نوع از این اقلیم‌ها را در خود جای داده است؛ از گرم و خشک تا سرد و معتدل. هرکدام از این اقلیم‌ها ذخایر ژنتیکی خاص خود را دارند که شناخت هر اقلیم به شناسایی ذخایر آن منجر خواهد شد. به‌عنوان مثال، از گندمی که در عمق کویر لوت رشد می‌کند و مقاوم به شوری است، می‌توان ژن مربوط به این مقاومت را استخراج و به گندم عادی منتقل کرد تا در زمان کاهش میزان گندم از تمام کویر جهت رشد این گندم (تراریخته) استفاده کرد و حتی به کشورهای کویری حوزه خلیج‌فارس وارد کرد.
امروزه امنیت غذایی جهان بدون استفاده از علوم روزی چون مهندسی ژنتیک ناممکن است. تنوع ژنتیکی نعمت خدادادی است و باید از این نعمت‌ها بهره برد. به‌عنوان مثال، با افزایش تعداد اتوبان‌ها، زیستگاه‌ها کاهش می‌یابد و گونه‌های حیات‌وحش و نادر از بین می‌رود. در اثر کاهش این‌گونه‌ها، تلاقی‌های هم‌خون افزایش می‌یابد و در نتیجه نتایجشان ضعیف شده و بیماری در آن‌ها افزایش می‌یابد و به این صورت انقراض گونه‌های مهم حادث می‌شود. برای جلوگیری از این رخداد یکی از اقدامات مناسب، شناسنامه‌دار کردن گونه‌های موجود در کشور است.
در حال حاضر [به ظاهر] محققان دیگر کشورها در پوشش اکوتوریسم و یا طرح پژوهشی وارد کشور می‌شوند و گونه‌های کشور را جمع‌آوری کرده و به هر نقطه از دنیا می‌برند. به‌عنوان مثال، گروهی 15 نفره از یکی از دانشگاه‌های آمریکا به دعوت یکی از دانشگاه‌های کشور چندین روز در کویر لوت نمونه‌ها را جمع‌آوری کرده و با خود از ایران خارج کردند. این در حالی است که هیچ‌گاه اجازه چنین اقدامی از سوی نهادهای رسمی و غیررسمی اعم از علمی و دولتی و حتی افراد این گروه جهت نمونه‌برداری از گونه‌های محیطی کشورشان داده نخواهد شد.
استفاده از آنالیزهای ژنتیکی و مولکولی و توسعه شناخت آن‌ها در گونه‌های مختلف برای کشور بسیار مهم است. بنابراین، لازم است خود این منابع را در اختیار داشته باشیم و بنا به مصلحت و خواست و اراده، نمونه‌ها به غیر ارائه شود یا نشود. در حال حاضر، ذخایر ژنتیکی گونه‌ای خود را چون الماسی کنار خیابان به حراج گذاشته‌ایم.
[نبود سازوکار تعریف شده و نظام بازرسی و امنیتی مرتبط با قدرت اجرا باعث شده است] نمونه‌های غربالگری HLA کشور توسط ارکان رسمی از کشور خارج شود. در عین حال 10 هزار نمونه انسانی به بانکی در آمریکا و انگلستان فرستاده شده است. این در حالی است که علت و چرایی این اقدامات در هاله‌ای از ابهام است و هیچ پاسخی به آن داده نمی‌شود.
* این یادداشت از متن سخنرانی دکتر محمود تولایی، رییس انجمن ژنتیک ایران از «سلسله نشست‌های تخصصی ذخایر ژنتیکی و زیستی؛ نشست مراکز ذخایر ژنتیکی انسانی» که در بهمن 1395 برگزار شد، استخراج شده است.